Του π. Ηλία Μάκου
Κατά την παραμονή της εορτής, Πέμπτη 28η Μαρτιου 2024, χοροστάτησε στον Εσπερινό ο Μητροπολίτης Παραμυθίας Σεραπίων, και ανήμερα, Παρασκευή 29η Μαρτιου 2024, χοροστάτησε στον Όρθρο και τέλεσε την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία.
Οι εμπνευσμένες θεολογικές σκέψεις του αγίου Διαδόχου, Επισκόπου Φωτικής, είναι επίκαιρες και σήμερα.
Ο άγιος Διάδοχος διετέλεσε στα μέσα του 5ου αι. Επίσκοπος Φωτικής, μιας περιοχής κοντά, όπως έδειξε η αρχαιολογική σκαπάνη, στη σημερινή Παραμυθιά Θεσπρωτίας.
Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τη ζωή του. Σώζονται ωστόσο τρία, από τα πολλά, που είχε συγγράψει, συγγράμματά του.
Η όρασις, Λόγος εις την Ανάληψιν και Εκατό Κεφάλαια Περί Πνευματικής Τελειώσεως.
Στο έργο του Εκατό Κεφάλαια Περί Πνευματικής Τελειώσεως, που θεωρείται και το πιο σπουδαίο, χωρίς να σημαίνει ότι και τα άλλα δεν κατέχουν εξέχουσα θέση στη χριστιανική γραμματεία, που είναι ένα εγχειρίδιο ασκητικής και μοναστικής ζωής, επισημαίνει μεταξύ άλλων ότι η δοκιμασία φωτίζει την ψυχή και μας προτρέπει να καταλάβουμε τις εσωτερικές δυσκολίες και τους εσωτερικούς κινδύνους.
Ταυτόχρονα εξηγεί ότι μόνο μέσα σε μια καθαρή και αποκαταστημένη ψυχή μπορεί να έρθει η αγάπη του Θεού.
Ακόμη επισημαίνει ότι η σπουδαιότερη πλευρά της δοκιμασίας είναι η υπακοή. Αυτή είναι η θύρα και η είσοδος της αγάπης, γιατί αυτή είναι το αποτελεσματικό αντίδοτο κατά της υπερηφάνειας και της μη υποταγής, το ακριβώς αντίθετο της ανυπακοής.
Ύστερα, κατά τον Άγιο Διάδοχο, χρειάζεται κανείς εγκράτεια, ακριβώς ως μέθοδος θεραπείας του σώματος, αλλά και της ψυχής κατ' επέκταση.
Το όριο ή το τέρμα της εγκράτειας είναι το να φθάσει κανείς σ' ένα σημείο, που να μην βλέπει την απατηλή ζωή με άλλο τρόπο, παρά μόνο με διαυγή νου.
Και συνεχίζει ότι το μόνο πράγμα, που θεραπεύει την ψυχή είναι η μνήμη του Θεού, που την θερμαίνει, καθώς και η έντονη προσευχή.
Με τη δύναμη Θεού, σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν είναι, η ψυχή καθαρίζεται, ηρεμεί, και βρίσκει ανάπαυση, αρκεί, βέβαια να μεσολαβήσει η απλή κίνηση της θέλησης του ανθρώπου.
Η πνευματική αγάπη είναι «ένα είδος συνεχούς ανάμματος της ψυχής και προσκολλήσεώς της στον Θεό με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος».
Ο άγιος Διάδοχος, που διακρίθηκε στην οργάνωση του μοναχικού βίου και άσκησε σπουδαία επίδραση στην ανάπτυξη της μυστικής θεολογίας και μπορεί να χαρακτηριστεί εκφραστής του ησυχασμού, μας θυμίζει ότι στη δύσκολη εποχή μας πρέπει να επιδιώκουμε να διαμορφώσουμε μια ανώτερη κατάσταση μέσα μας, ώστε να παραμένουμε εντός της ακτινοβολίας του Θεού.
Ας γνωρίζουμε, μας το άφησε ως παρακαταθήκη το βίωμά του αυτό άγιος Διάδοχος Επίσκοπος Φωτικής, ότι όσο περισσότερο συντελούμε στην προαγωγή της ψυχής μας, τόσο και καταισχύνονται οι διαβολικές ενέργειες, τόσο και «βασιλεύει» το πνεύμα του Θεού ανάμεσά μας.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΦΩΤΙΚΗΣ
Η πόλη της Φωτικής, βρισκόταν, όπως προέκυψε από την ανακάλυψη δύο επιγραφών στα ερείπια του ναού της Παναγίας της Λαμποβίθρας, κοντά στη σημερινή Παραμυθιά Θεσπρωτίας και συγκεκριμένα στα Σαμέτια και ιδρύθηκε το 167 π.χ., ενώ το 925 μ.Χ. ορίστηκε κέντρο της διοίκησης της Ηπείρου και ολόκληρη η Ήπειρος μετονομάστηκε σε Φωτική.
Είναι σύγχρονη της Επισκοπής Ευροίας, αλλά και της Επισκοπής Βουθρωτού και λανθασμένα κάποιοι την τοποθετούν είτε στη Μονή Βελλάς, είτε στη Μονή της Τσούκας, είτε αλλού.
Η Φωτική μετετράπη από ειδωλολατρική σε χριστιανική πόλη πιθανότατα τον α΄ αιώνα, αλλά έδρα Επισκοπής, σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες, έγινε στις αρχές του ε΄ αιώνα και από τότε Επίσκοποί της αναφέρονται ως μέλη Τοπικών και Οικουμενικών Συνόδων.
Υπάγονταν αρχικά στη Μητρόπολη Νικοπόλεως και ακολούθως, μετά από αυτοκρατορικά διατάγματα, στη Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αιτωλίας και στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος.
Η δικαιοδοσία της επισκοπής Φωτικής εκτεινόταν, κατά τον ι' αιώνα, στην τωρινή επαρχία Παραμυθιάς και μέχρι την Βελλά και την Δωδώνη και ακόμη πιο πέρα.
Μάλλον, δεν υπάρχουν επιβεβαιωμένα στοιχεία, εξέλιπε η Επισκοπή, όταν καταστράφηκε η πόλη τον ιγ' αιώνα από βαρβαρικές επιδρομές των Σλαύων ή Νορμανδών, αλλά και πέθαναν πολλοί κάτοικοί της από την ελονοσία, οπότε οι εναπομείναντες μετοίκησαν στην διπλανή Παραμυθιά.
Σύμφωνα με καταγραφή του Μητροπολίτη Παραμυθιάς Αθηναγόρα, μετά την καταστροφή της Φωτικής, ο επίσκοπός της μετέφερε για λίγο στην Οσδίνα την έδρα της Επισκοπής, όπου σώζονται ναοί, καθώς και ερείπια Βυζαντινών φρουρίων. Τελικά η Επισκοπή Φωτικής συγχωνεύτηκε στο τέλος του 18ου αιώνα στην Επισκοπή Παραμυθιάς.
Από τους πιο γνωστούς ναούς της επισκοπής Φωτικής, είναι αυτοί της Αγίας Φωτεινής, ο ναός της Παναγίας της Κυράς, ο ναός της Παναγίας της Λαμποβίθρας (σήμερα δίπλα στα ερείπια βρίσκεται η καινούργια εκκλησία της Παναγίας της Λαμποβίθρας), ο καθεδρικός ναός Κοντίνας, το Παλαιοκκλήσι, ο ναός του Αγίου Βασιλείου, ο Άγιος Αθανάσιος, ο Άγιος Δονάτος της Φωτικής (από το 1454 έως το 1456 παρέμεινε το ιερό λείψανο του Άγιου Σπυρίδωνα απ’ όπου μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα, αργότερα χρησιμοποιήθηκε για σχολείο που ίδρυσε ο άγιος Κοσμάς το 1771 και σήμερα υπάρχει καινούργια εκκλησία στην μνήμη του Αγίου Δονάτου), ο Άγιος Δονάτος του Ιουστινιανού, και τέλος, ο Άγιος Κωνσταντίνος και ο Άγιος Μηνάς.