Του π. Ηλία Μάκου
Ιστορικοί ναοί και παλιές μονές στην Ήπειρο ξαναποκτούν την παλιά αίγλη τους, μέσα από εργασίες στερέωσης, αναστήλωσης και συντήρησης, που πραγματοποιεί εκτεταμένα η Περιφέρεια Ηπείρου.
Σε εξέλιξη βρίσκεται η συντήρηση τοιχογραφιών της πολύ παλαιάς Μονής Γεννεσίου Θεοτόκου στο Σιστρούνι της Λάκκας Σουλίου, που είναι χαρακτηρισμένη ως αρχαίο μνημείο. Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε περίπου το 1156, ενώ καταστράφηκε (είτε από επιδρομή του Οσμάν πασά, είτε από καθίζηση του εδάφους, δεν υπάρχει σαφής ιστορική αναφορά, που να αποσαφηνίζει το ένα από τα δύο) και ξαναχτίστηκε. Έξι κίονες χωρίζουν το καθολικό, που είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και νάρθηκα, σε τρία κλίτη και είναι διακοσμημένος με αξιόλογες τοιχογραφίες. Στο νάρθηκα υπάρχει η απεικόνιση του Αγ. Δονάτου, προστάτη της Θεσπρωτίας. Το χτιστό τέμπλο του ναού έχει αγιογραφηθεί και στις δύο όψεις του, ενώ στην εμπρόσθια όψη του το μάτι του προσκυνητή εστιάζει στις τοιχογραφίες της Παναγίας της ένθρονης με τον Χριστό στην αγκαλιά της και της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Ανακαινίστηκε πλήρως ο ιστορικός ναός του αγίου Χαραλάμπους στο Βρυσοχώρι Ιωαννίνων, μετά από εργασίες πολλών ετών. Άρχισε να χτίζεται το 1799 και ολοκληρώθηκε το 1814 με χρήματα των κατοίκων του χωριού.
Εξάλλου σωστικές εργασίες συντήρησης τοιχογραφιων και αντικατάσταση της στέγης ολοκληρώθηκαν στο ναό Αγίας Τριάδας (Εικονίσματα) Μεγάλου Γαρδικίου Ιωαννίνων. Αν και σήμερα λειτουργεί ως παρεκκλήσι, κτίστηκε το 1750 περίπου και ήταν αρχικά καθολικό μικρό μοναστηριού, που ανήγειρε ο Γαρδικιώτης ιερομόναχος Ιωαννίκιος.
Ακόμη σε εξέλιξη είναι η συντήρηση των τοιχογραφιών στο ναό του αγίου Νικολάου Καλαρρυτών, ενώ στερεώθηκε και καθαρίστηκε η τοιχογραφία στον κεντρικό τρούλο. Ο ναός κτίστηκε το 15ο αιώνα, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, πιθανότατα το 1480. Ο πλούσιος αγιογραφικός διάκοσμος του ναού απλώνεται σε όλες τις εσωτερικές επιφάνειες του κτίσματος και καλύπτει έκταση 600 τ.μ.
Η αγιογράφηση ξεκινά από τον τρούλο με κύριο θέμα τον Παντοκράτορα. Στον τρούλο επίσης, εκτός των άλλων, απεικονίζονται 18 ολόσωμες μορφές προφητών. Στον κεντρικό θόλο του Αγίου Βήματος εικονίζονται η «Αγία Τριάδα», η «Πλατυτέρα των Ουρανών», οι Τρεις Ιεράρχες κ.ά. Σε όλο τον υπόλοιπο χώρο σώζονται μορφές αγίων και μαρτύρων, προφητών, σκηνές από την Παλιά Διαθήκη, μαρτύρια και πράξεις από το βίο Αγίων, παραστάσεις από τον χριστολογικό κύκλο. Στον νάρθηκα, που επίσης είναι κατάγραφος και στον γυναικωνίτη, παρά τις εκτεταμένες φθορές , αναγνωρίζονται τα βασικότερα αγιογραφικά στοιχεία, οι σκηνές από παραβολές. Στο εσωτερικό του ναού δυο επιγραφές μαρτυρούν για την ανακαίνισή του κατά το διάστημα 1736-1767. Στην εκκλησία, τρίκλιτη βασιλική μετά τρούλλου, ο οποίος προεξέχει αισθητά, οι Τούρκοι προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές ως αντίποινα για την επανάσταση των Καλαρρυτινών το 1821 και αποκαταστάθηκε πλήρως περίπου το 1845. Αυτό το διάστημα τοποθετείται χρονικά και το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής μορφής αγιογράφησης, χωρίς να υπάρχει κάποια σχετική επιγραφή και χωρίς να σώζονται τα ονόματα των αγιογράφων. Από την τεχνοτροπική ανάλυση των αγιογραφιών, μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι αυτές προέρχονται από δύο διαφορετικούς τεχνίτες. Το τέμπλο, με εξαιρετικής αισθητικής φορητές εικόνες μεγάλου μεγέθους, που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση, ο άμβωνας, το δεσποτικό και η Αγία Τράπεζα, με χρονολογία κατασκευής το 1845, τα οποία αποτελούν δωρεά του Μπριάκου, είναι ξυλόγλυπτα, περίτεχνα δουλεμένα και αποδίδονται σε Μετσοβίτες επιδέξιους τεχνίτες. Τα θέματα, που κυριαρχούν, είναι παραλλαγές συνδυασμών από φυτά και ζώα (π.χ. άμπελος με πτηνά), όπως και μυθικά όντα (δράκοι) .Τα δύο πλαϊνά κλίτη, που είναι αφιερωμένα το δεξιό στον Άγιο Χαράλαμπο και το αριστερό στους Αγίους Πάντες (όπου τώρα φυλάσσονται εκκλησιαστικά κειμήλια, όπως άμφια, βιβλία, ιερά-λειτουργικά σκεύη), αποτελούν επέκταση του αρχικού ναού κατά τη δεκαετία του 1880. Αυτή την περίοδο υπολογίζεται ότι προστέθηκε και το χαγιάτι. Το κωδωνοστάσιο του Αγ. Νικολάου, είναι κατασκευή του 1892, σύμφωνα με τη χαραγμένη επιγραφή σε δόμο του τρίτου ορόφου. Έργο τέχνης αποτελεί ο κρυστάλλινος πολυέλαιος, που θυμίζει κόσμημα πολυτελείας και κατασκευάστηκε στην Τεργέστη τον 19ο αιώνα.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε τη μελέτη αναστήλωσης του ναού Κοίμησης της Θεοτόκου Πάδων. Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο κτίσμα σε σχήμα βασιλικής. Οι τοιχογραφίες του ναού εικονογραφήθηκαν κατά το έτος 1823, όπως και το ταβάνι του, ενώ το κοιμητήριο του ναού κατασκευάστηκε το 1888. Άξιο σημείωσης είναι ότι η καμπάνα είναι τοποθετημένη πάνω σε αιωνόβιο πλάτανο στο προαύλιο της εκκλησίας.
Τα εκκλησιαστικά μνημεία μας δίνουν αφορμή, όταν προσευχόμαστε μέσα σε αυτά, να συνειδητοποιήσουμε το χρέος μας ως Χριστιανών, αφού πρώτα καταλάβουμε την αγαθή Πρόνοια του Θεού στη ζωή μας.
Η κλήση και αποστολή μας είναι όχι αποστολή φωτοσβεστών, αλλά φωτεινών σημάντρων, που θα δείχνουμε τα ορόσημα των Ορθόδοξων αξιών.
Έτσι όχι μόνο εμείς θα στεκόμαστε αμετακίνητοι στους πνευματικούς σκοπούς μας, αλλά θα βοηθούμε και άλλους να βρουν το δρόμο τους.
Ειρηνικοί και πλήρεις αγάπης, δαδούχοι του ανόθευτου φωτός της πίστης, καλούμαστε να το καλλιεργήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις, φωτιζόμενοι όλο και περισσότερο πρώτοι εμείς. Αλίμονο αν αποπειραθούμε να το σβήσουμε. Είναι φως θείο και δεν θα σβήσει ποτέ, οποιοδήποτε και αν τολμήσουν να το επιχειρήσουν αυτό. Άλλοι θα κληθούν από τον Θεό να λάβουν από τα ανάξια χέρια μας τη δάδα. Το φως, πάντως, θα παραμείνει αναμμένο.
Ιστορικοί ναοί και παλιές μονές στην Ήπειρο ξαναποκτούν την παλιά αίγλη τους, μέσα από εργασίες στερέωσης, αναστήλωσης και συντήρησης, που πραγματοποιεί εκτεταμένα η Περιφέρεια Ηπείρου. 
