χριστιανοί
της περιοχής εξισλαμίζονται, υποκύπτοντας σε διάφορα δελεάσματα, υλικά
και διοικητικά (όπως οι καλούμενοι έπειτα Σπαχήδες), αλλά προ πάντων στην
ασφυκτική πίεση, κυρίως μετά την αποτυχία του Κινήματος του Επισκόπου
Τρίκκης (Τρικάλων) Διονυσίου Φιλοσόφου. Δεν έλειψε, ασφαλώς, και εγκατάσταση, κατά καιρούς, Τουρκαλβανών
αγάδων, λόγω και της σχετικής ευφορίας του εδάφους. Όλοι αυτοί
απετέλεσαν εκεί την αντίστοιχη θρησκευτική μειονότητα των Μουσουλμάνων
Τσάμηδων, έναντι της πλειονότητας των Χριστιανών Τσάμηδων. Παράλληλα, επικράτησε και
το τοπικό γλωσσικό Αρβανίτικο ιδίωμα. Έκτοτε ο όρος «Τσάμηδες» εξειδικεύθηκε σε «Χριστιανούς Τσάμηδες» και
«Μουσουλμάνους Τσάμηδες», με επικρατέστερη , μάλιστα, κατά την πάροδο
του χρόνου, και την απλή ορολογία «Τσάμης», στους Μουσουλμάνους
Τσάμηδες. Οι Μουσουλμάνοι αυτοί, μαζί και με ελάχιστους Αγάδες
και Μπέηδες εκεί Τούρκους, ταυτίσθηκαν σχεδόν με τους ομοθρήσκους τους
κατακτητές. Προσπάθειες για την ανακοπή του μεγάλου αυτού ρεύματος του
εξισλαμισμού εκτός των άλλων (ο Δρυϊνουπόλεως Σοφιανός 1672-1770 – ο
Μοσχοπολίτης Νεκτάριος Τέρπος) έκανε και ο Εθνομάρτυρας Άγιος Κοσμάς ο
Αιτωλός, ο οποίος και μαρτύρησε στο Κολικόντασι της Βορείου Ηπείρου στις
24-8-1779.