ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ: Συγκρότημα παλαιών υδρόμυλων προβιομηχανικής περιόδου

Το συγκρότημα υδρόμυλων του Μαργαρίτιου αποτελεί δείγμα υδροκίνητης εγκατάστασης, από αυτές που δημιουργήθηκαν στον ελλαδικό χώρο, κατά την προβιομηχανική περίοδο. 

Αν και δεν υπάρχουν ασφαλείς χρονολογικές ενδείξεις για την κατασκευή του, δύο οθωμανικά νομίσματα που εντοπίστηκαν, οδηγούν στην υπόθεση ότι κατασκευάστηκε μέσα στον 19ο αιώνα. Οι δύο μύλοι, είναι κατασκευασμένοι σε σειρά και με υψομετρική διαφορά μεταξύ τους, ώστε να εκμεταλλευτούν τη μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα του διαθέσιμου νερού και τροφοδοτούνταν από δύο, τουλάχιστον, πηγές που υπήρχαν στους παρακείμενους λόφους. Eπρόκειτο για απλά μονόχωρα κτίσματα με κεραποσκεπή, και διέθεταν έναν υπέργειο χώρο για το άλεσμα των δημητριακών και έναν τοξωτό ημιυπόγειο, όπου βρισκόταν η οριζόντια φτερωτή που κινούσε τον αλεστικό μηχανισμό. 

Δύο υδραύλακες, μήκους 25 και 60 μ., μετέφεραν στους μύλους, με φυσική ροή το νερό το οποίο οδηγούταν εν συνεχεία πτωτικά στους υπόγειους μηχανισμούς κίνησης μέσω εντοιχισμένων κτιστών αγωγών.