Το προσκύνημα στην ιστορική Μονής Παλιουρής, κοντά στο ομώνυμο χωριό, επί της παλαιάς εθνικής οδού Ηγουμενίτσας-Ιωαννίνων, σε κάνει να ομολογήσεις, μέσα από τον απολογισμό του παρελθόντος και με την αποφασιστικότητα για το μέλλον, ότι η αποστροφή προς την ανομία και η... διασκέδαση της αγωνίας, χρειάζεται έναν τίμιο αγώνα.
Σαν αυτόν που έκανε ο αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Σουσόπουλος που επί πολλά χρόνια εργάστηκε με ομάδα συνεργατών και κυριών για την δημιουργία κατάλληλων υποδομών στη Μονή και τη συντήρηση του καθολικού, καθώς και των εξωτερικών χώρων.
Σαν αυτόν που άρχιζαν να κάνουν ο σεβάσμιος αρχιμανδρίτης π. Καλλίνικος Πουλής και ο μοναχός Σπυρίδων, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν πρόσφατα στο Μοναστήρι και το ζωντανεύουν, με τη στήριξη της Μητροπόλεως Ιωαννίνων και ειδικότερα του Μητροπολίτου κ. Μαξίμου, ο οποίος έχει αναγεννήσει τα τελευταία χρόνια αρκετές Μονές της Μητροπόλεώς του, δείχνοντας έντονο ενδιαφέρον για την αναζωπύρωση του μοναχισμού στην περιοχή. .
Ο π. Καλλίνικος, πολύπειρος και σεβάσμιος ιερωμένος, θεωρεί, όπως καταλάβαμε μέσα από τη συνομιλία μας μαζί του, ότι ποτάμι είναι η ζωή μας. Ξεκινάει σαν ένα ρυάκι, γίνεται ποταμάκι, ποταμός, πέφτει σε μεγάλα ποτάμια, σε λίμνες, σε θάλασσες, σβήνει και χάνεται μέσα στον ωκεανό.
Γι' αυτό κάθε στιγμή οφείλουμε να σκεφτόμαστε την πνευματική μας ανόρθωση, την αναγέννηση της καρδιάς μας. Οι ποθούντες την πνευματική ανόρθωση του εαυτού μας, αλλά και των άλλων, ας χρησιμοποιούμε τη γλώσσα της αλήθειας άνευ υστεροβουλιών.
Σύμφωνα με την παράδοση, το Μοναστήρι της Παλιουρής, που είναι αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου, κτίστηκε το 1688-1690 από τον Παπαναστάσιο Αλεξίου από τη Ζίτσα.
Στην ίδια θέση, όμως, παλαιότερα υπήρχε ναός που είχε ιδρύσει το 1373 ο Θωμάς Πρελιούμποβιτς, Σέρβος δεσπότης των Ιωαννίνων, και τον 17ο αιώνα ήταν ήδη ερειπωμένος.
Η μονή απέκτησε πλούτο και μεγάλη κτηματική περιουσία, και σύμφωνα με την παράδοση φιλοξενούσε κρυφό σχολείο.
Καταστράφηκε από τον Αλή Πασά το 1782 και ανοικοδομήθηκε το 1786 με χρηματοδότηση προεστών του Ζαγορίου, ενώ το 1796 ανακαινίσθηκε.
Καταστράφηκε πάλι το 1820 από οθωμανικά στρατεύματα και τότε οι μοναχοί της υποχρεώθηκαν να την εγκαταλείψουν αλλά το 1825 ξαναλειτούργησε, με ειδικό διάταγμα του διοικητή των Ιωαννίνων, Μεχμέτ Ρεσίτ πασά Κιουταχή.
Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο και η στέγη του είναι θολωτή, με δώδεκα ισομεγέθεις θόλους διαταγμένους σε τρεις σειρές, που στηρίζονται σε δύο κιονοστοιχίες με τρεις κίονες η καθεμία.
Το εσωτερικό του είναι πλούσια διακοσμημένο με αγιογραφίες του 1833, έργα λαϊκής τεχνοτροπίας που υπογράφουν οι γνωστοί ζωγράφοι από τα Ιωάννινα Θεοδόσιος και ο γιος του Κωνσταντίνος.
Η δυτική πλευρά, που κατέρρευσε το 1816 και ανοκοδομήθηκε, δεν είναι αγιογραφημένη, ενώ η παράσταση του Χριστού στη βόρεια πλευρά είναι έργο του ζωγράφου Διονύσιου Ζούκη από τους Καλαρρύτες.
Στο εσωτερικό του ναού διατηρείται το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο, καθώς και φορητές εικόνες του 1678, έργα του Εμμανουήλ Τζάνε, καθώς και εικόνες του 18ου αιώνα.
Αναχωρώντας από το Μοναστήρι, σε κάθε βήμα μας ακούμε ψιθυρίσματα πνευματικά, ακούμε μελωδικούς ήχους, ακούμε την παλαιά και τη σύγχρονη φωνή της Μονής που φτάνει στα αυτιά μας με γλυκούς κυματισμούς. Και είναι η φωνή αυτή της Μονής η επίμονη υπενθύμιση για τη διάρκειά της και την ανάστασή της.
π. Ηλίας Μάκος
