Μια απλή γυναίκα στην Πλακωτή Θεσπρωτίας, αγρότισσα, αλλά που η καρδούλα της το λέει και δίνει μεγάλη αξία στη διάδοση των παραδόσεων και στην ανάδειξη του πολιτισμού της περιοχής, η Δήμητρα (Τούλα) Μώκου, συνέλεξε με μεράκι πάνω από 2.000 λαογραφικά αντικείμενα, που αποτυπώνουν τη ζωή του 2οου αιώνα στην περιοχή, από τις αρχές του μέχρι και τη δεκαετία του 1970.
Έως τότε δηλαδή, που οι παραδοσιακές κοινωνίες εκσυγχρονίστηκαν πλήρως...
θεωρεί χρέος της προς τη νέα γενιά να διαφυλάξει αυτά τα ενθύμια, που είναι οικογενειακά κειμήλια
Όμως εδώ και πολλά χρόνια, αυτά τα θησαυρίσματα, όπως αλέτρια, αργαλειοί, ρόκες, τάβλες, φορεσιές, σκεύη μαγειρικής και σερβιρίσματος, φιλοξενούνται σε μια ιδιόκτητη αποθήκη της κ. Μώκου, δίπλα στο σπίτι της, σκεπασμένη με τσίγκο!!!
Είναι απορίας άξιον, πως κανένας τοπικός φορέας δεν βρέθηκε να ενδιαφερθεί για τη στέγαση και την προβολή αυτού του θησαυρού, που θυμίζει μια άλλη ζωή, που μπορεί να πέρασε, αλλά είναι παράλληλα και τόσο κοντινή μας.
Πριν εννέα χρόνια, το 2013, είχαμε γράψει, μεταξύ άλλων:
"Την επισκεφτήκαμε στον «παράδεισό» της και με προθυμία μας ξενάγησε στα… κομμάτια της ψυχής της. Αυθόρμητα τι ρωτήσαμε: «Τούλα, τι σε έκανε να ασχοληθείς με αυτή την υπόθεση;». Εξίσου αυθόρμητα μας απάντησε: «Τα σημαντικότερα κίνητρα, που με ώθησαν να συγκεντρώσω αυτό το υλικό ήταν η αγάπη για τον τόπο μου και ένα διπλό χρέος προς τους συγχωριανούς μου και όλους τους συντοπίτες μου. Χρέος σε αυτούς, που έζησαν πριν από μένα, αγωνίστηκαν, πρόσφεραν πολλά και δεν πρέπει να αφήσουμε να ξεθωριάσουν. Χρέος και σε αυτούς, που θα ζήσουν μετά από εμάς, να τους βοηθήσουμε να μάθουν περισσότερα για τον τόπο τους και την καταγωγή τους και να μην αποκοπούν από τις ρίζες τους».
Σ’ όλη της αυτή την προσπάθεια, που συνεχίζεται, έχει έναν αφανή, αλλά δραστήριο συμπαραστάτη, τον άντρα της Ηλία Μώκο. Λέει γι’ αυτόν: «Στα είκοσι παντρεύτηκα τον άντρα μου και αυτός ήταν το πρώτο λαχείο της ζωής μου. Όσα στερήθηκα στη ζωή μου, μου τα έδωσε όλα. Μου στάθηκε όχι μόνο σύντροφος, αλλά και πατέρας, αδελφός, φίλος. Μου έδιωξε όλες μου τις πίκρες, μου έδωσε φτερά. Η απογοήτευσή μου έγινε απέραντη αγάπη για τη ζωή και τους ανθρώπους».
Να σημειωθεί πως η κ. Μώκου έχει μια συναρπαστική αγάπη για το χωριό της, κυρίως για τη συνέχειά του μέσα στο χρόνο, και την εκφράζει γνήσια, αγνά, αυθεντικά και αυθόρμητα.
Τα λόγια της είναι χαρακτηριστικά: "Αγαπώ τον τόπο μου και την ιστορία του. Πιστεύω πως αυτά είναι κομμάτι της ιστορίας που χάνεται, γιατί η νέα γενιά δεν θα γνωρίζει και αν δεν τα διασώσουμε δεν θα τα μάθει ποτέ».
Και δεν έχει σταματήσει μόνο στα αντικείμενα η κ. Μώκου. Κάθισε και έγραψε και βιβλία για το χωριό της.
Σ' ένα από αυτά, πέρα από την ιστορία του χωριού, κατέγραψε, με μεγάλη υπομονή και ακρίβεια, τα ονόματα όλων των συγχωριανών της, παλιών και νεότερων, το γενεαλογικό δέντρο κάθε Πλακωτιώτη και τα βασικότερα βιογραφικά του στοιχεία (γέννηση, σπουδές, επάγγελμα, γάμος, όνομα συζύγου, ονόματα παιδιών, άλλες συγγενικές σχέσεις κ.λπ.).
Σε άλλο, "στα μονοπάτια της Παράδοσης", διασώζει τοπικές ιστορίες, με πρωταγωνιστές ανθρώπους αγνούς και γνήσιους, παροιμίες, τοπωνύμια και ένα σωρό άλλες ενδιαφέρουσες θεματικές ενότητες, που βγάζουν στο φως άγνωστες πτυχές μιας νοσταλγικής εποχής, που μπορεί να πέρασε, αλλά το άρωμά της δεν έσβησε. Ο αέρας του χρόνου δεν σβήνει τις αναμνήσεις της Τούλας Μώκου, δεν ακουμπάει ό,τι αγαπάει, δεν διαγράφει ό,τι έζησε και ό,τι κληρονόμησε.
Εξάλλου σε βίντεο, που η ίδια επιμελήθηκε, προβάλλεται η αναπαράσταση δραστηριοτήτων από την παλαιά ζωή των κατοίκων (αλώνισμα, ζάλωμα, γάμος κ.λπ.).
Σ’ όλη της αυτή την προσπάθεια, που συνεχίζεται, έχει έναν αφανή, αλλά δραστήριο συμπαραστάτη, τον άντρα της Ηλία Μώκο. Λέει γι’ αυτόν: «Στα είκοσι παντρεύτηκα τον άντρα μου και αυτός ήταν το πρώτο λαχείο της ζωής μου. Όσα στερήθηκα στη ζωή μου, μου τα έδωσε όλα. Μου στάθηκε όχι μόνο σύντροφος, αλλά και πατέρας, αδελφός, φίλος. Μου έδιωξε όλες μου τις πίκρες, μου έδωσε φτερά. Η απογοήτευσή μου έγινε απέραντη αγάπη για τη ζωή και τους ανθρώπους».
π. Ηλίας Μάκος
