- «Ωραία μέρα. Έχεις όρεξη για βόλτα;».
Περιττή ερώτηση. Με περίμενε πανέτοιμος, με το παλτό και το καπέλο ανά χείρας.
- «Προς τα πού θέλεις να πάμε;».
Έδειχνε με το χέρι δυτικά. Εκείνη τη μέρα απέφευγε τις πολλές κουβέντες.
- «ΝΑ ΣΤΡΙΨΩ για Πέραμα;».
Το παιχνίδι των περιττών ερωτήσεων. Ήξερα καλά τον προορισμό: Καλπάκι. Από εκεί, άλλοτε κόβαμε προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα, άλλοτε προς Ζαγόρι, ή ευθεία, για Κόνιτσα. Με πολλές στάσεις. «Εδώ χάσαμε τον Κώστα, τον Πέτρο, τον Λευτέρη». «Εδώ ο Μπάμπης τραυματίστηκε και έχασε το πόδι του». «Εδώ οι Ιταλοί έπαθαν πανωλεθρία».
ΘΥΜΟΤΑΝ τα πάντα, με λεπτομέρειες που δεν συγκρατώ. Η αναγκαστική σχολική παπαγαλία είχε και ένα καλό: έκανε εμάς τους μαθητές να αντιπαθούμε ονομασίες και αριθμούς και να ψάχνουμε την ουσία. Και, βέβαια, να απεχθανόμαστε τους ανούσιους και ανιαρούς «πανηγυρικούς» λόγους που εκφωνούνταν με στόμφο στις εθνικές επετείους, τους γεμάτους κοινοτοπίες, μεγαλοστομίες, πομφόλυγες.
Η ΓΕΝΙΑ ΜΑΣ ήταν τυχερή. Μεγαλώσαμε με τους αυτόπτες μάρτυρες και πρωταγωνιστές των γεγονότων, τη ζωντανή ιστορία, μέσα στα σπίτια μας. Από τους παππούδες μάθαμε τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1912-13, από τους γονείς τον πόλεμο του '40, την κατοχή, τον εμφύλιο. Δεν μας μετέδωσαν ξερά τοπωνύμια και ημερομηνίες, αλλά οδυνηρές εμπειρίες, όνειρα, αγωνίες, φόβους, ενθουσιασμούς, απογοητεύσεις, προβληματισμούς. Ίσως γι' αυτό δεν συγχέουμε Γερμανούς με Πέρσες, '21 με '40 και Σαλαμίνα με Κορυτσά, όπως κάποιοι νεότεροι.
ΤΟ ΙΔΙΟΤΥΠΟ ετήσιο προσκύνημα του πατέρα μου στα μέρη πού πολέμησε, το καθιερώσαμε χωρίς να το καταλάβουμε, χωρίς να πούμε τίποτα. Στην επιστροφή, άνοιγε το ντουλαπάκι του συνοδηγού και κάτι έψαχνε.
- «Τι θέλεις;».
Το παιχνίδι που λέγαμε. Ήθελε το CD του «Άξιον Εστί» (Ελύτης, Θεοδωράκης, Κατράκης, Μπιθικώτσης). Το απολάμβανε εκστασιασμένος και ζητούσε να ξανακούσει την «Πορεία προς το μέτωπο», την απαγγελία του Κατράκη. Ήταν σαν να τα αφηγείται ο ίδιος, είχα ακούσει άπειρες φορές από τον ίδιο την περιγραφή. Πολύ φυσικό, αφού τις ίδιες εμπειρίες έζησε κι ο Ελύτης. Διόλου απίθανο να μοιράστηκαν κάποια μέρα την ίδια μπαγιάτικη και μουσκεμένη από το χιόνι κουραμάνα.
ΜΕΤΑ το «Άξιον Εστί», αλλαγή CD και ύφους με Κηλαηδόνη: «Πού να 'σαι τώρα και σ' έχω χάσει, μικρέ μου ήρωα, Γιώργο Θαλάσση...».
- «Αλήθεια, γιατί με κυνηγούσες όταν διάβαζα ''Μικρό Ήρωα''; Στο κάτω κάτω, από εκεί έμαθα για το θέμα-ταμπού, την εθνική αντίσταση».
Αινιγματικό χαμόγελο αντί απάντησης.