Υπάρχουν ανακαλύψεις, κυρίως λίθινα εργαλεία, από τις πηγές ως το δέλτα του ποταμού, που μαρτυρούν ότι προϊστορικοί άνθρωποι ζούσαν στην περιοχή κατά τη μέση (50.000 π.Χ.) και νεότερη (35.000~9.000 π.Χ.) παλαιολιθική περίοδο.
Αλλά και κατά τη νεολιθική περίοδο, όπως διαπιστώνεται από τα ευρύματα στην περιοχή της Σίδερης Θεσπρωτίας, στα βόρεια του Καλαμά, και σε παραποτάμιες περιοχές των εκβολών (Πύργος Ραγίου, Γιτάνη κ.τ.λ.).
Αρχαίοι οικισμοί είχαν αναπτυχθεί γύρω από τον ιστορικό ποταμό Καλαμά στη Θεσπρωτία, καθώς ήταν κομβικό σημείο για την επικοινωνία των παραλίων της Θεσπρωτίας με την ενδοχώρα της Ηπείρου, μέσα από τη μεταφορά ανθρώπων, αντικειμένων και ιδεών.
Επιπλέον μέσω γεωγραφικών συστήματων πληροφοριών επιβεβαιώνεται η παλαιολιθική κατοίκηση της Θεσπρωτίας.
Πρόκειται για τα ευρέως γνωστά GIS (Geographic Information Systems), με τα οποία μελετήθηκαν υπαίθριες θέσεις με ίχνη παλαιολιθικής κατοίκισης, που αποκαλύφθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στα πλαίσια κατασκευαστικών έργων από την Η΄ ΕΠΚΑ, αλλά και συστηματικών επιφανειακών ερευνών στη λεκάνη του Μέσου Καλαμά.
Σε συνέδριο ο μεταπτυχιακός φοιτητής του Αυτόνομου Πανεπιστημίου Μαδρίτης Φοίβος Μίχος-Ράμμος, με τη χρήση των GIS, ανέλυσε θέματα, που συμβάλλουν στην επίτευξη μιας καλύτερης προσέγγισης, της λειτουργίας, οργάνωσης, κοινωνικής εξέλιξης και της χωρικής δυναμικής ομάδων των παλαιολιθικών κυνηγών-τροφοδυλλεκτών.
Και αυτό με τον υπολογισμό, ανάμεσα στα άλλα, της ορατότητας, των βέλτιστων διαδρομών και των αποστάσεων μεταξύ των θέσεων, αλλά και των ζωτικών πόρων. Σύμφωνα με τον κ. Φοίβο Μίχο-Ράμμο η χρήση Geographic Information Systems αποσκοπεί στη μελέτη , την καταλογογράφηση και την επεξήγηση των αρχαιολογικών σημείων και των χαρακτηριστικών τους, λαμβάνοντας υπόψη συνδυαστικά τις συνέπειες της παρουσίας, δράσης και επέμβασης των κοινοτήτων του παρελθόντος στο χώρο επικράτειάς τους.