Το Σούλι και η Μουργκάνα είναι ορεινές περιοχές της Θεσπρωτίας, που σιγά-σιγά ερημώνουν. Το χειμώνα ελάχιστοι οι κάτοικοι και τα ακατοίκητα σπίτια, που γκρεμίζονται, εγκαταλλελειμμένα με την πάροδο του χρόνου, πολλά. Η ζωή στο χωριό μπορεί να είναι όμορφη, χαλαρή και ονειρεμένη για πολλούς, αλλά είναι ουτοπικό για έναν σύγχρονο οικογενειάρχη να ταλαιπωρηθεί με τη θέλησή του για τα αυτονόητα, όπως η υγεία ή η μόρφωση
των παιδιών του. Ανάμεσα στις αιτίες της εγκατάλειψης των ορεινών χωριών είναι η έλλειψη αναπτυξιακής στρατηγικής για τη χρήση γης, την ανεργία, την αλλαγή του τρόπου ζωής. Στις ορεινές περιοχές οι δρόμοι άργησαν να γίνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις έγιναν αμέσως μετά την ερήμωση των χωριών ή όταν η απελπισία είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της, έτσι που ο δρόμος αντί να συγκρατήσει τον πληθυσμό διευκόλυνε τη φυγή του. Ολόκληρες οικογένειες συγκεντρώνουν ότι έχουν και εγκαταλείπουν τους τόπους, που γεννήθηκαν. Πολλοί φεύγουν στο εξωτερικό, άλλοι μαζεύονται στις πόλεις. Από τη μια άκρη της ως την άλλη, στο Σούλι και στη Μουργκάνα απλώνεται και πάλι η αρχέγονη σιωπή τους. Η ανάσα των χωριών αργοσβήνει, η παραμικρή ελπίδα χάνεται.Το φαινόμενο της ερήμωσης των ορεινών περιοχών της Θεσπρωτίας είναι πραγματικότητα. Η αντιμετώπιση, όμως, του προβλήματος είναι η πιστοποίηση και η ευαισθησία του κάθε λαού απέναντι στο πολιτισμό και την ιστορία του. Υπάρχουν αναπτυγμένες φυσικά χώρες που συνειδητοποίησαν εγκαίρως την ανάγκη διαφύλαξης της πολιτιστικής τους κληρονομιάς και εκπόνησαν προγράμματα ανάκτησης των ορεινών οικισμών - χωριών διαθέτοντας κονδύλια για να κρατήσουν στη ζωή και να αξιοποιήσουν τις ορεινές περιοχές τους. Πολλοί μιλούν για μια τελειωμένη υπόθεση, για ένα θάνατο μη αναστρέψιμο. Σίγουρα πολλά θα μπορούσαν να γίνουν τόσο για την προστασία του φυσικού και τεχνητού περιβάλλοντος όσο και για την οικονομική και ήπια τουριστική ανάπτυξη των ορεινών περιοχών. Η τουριστική εκμετάλλευση εκείνων που συνδυάζουν την ομορφιά του τοπίου με την ιστορία και τα υπέροχα κτίσματα είναι η πλέον ενδεδειγμένη λύση για να διατηρηθούν στο μέλλον. Από μόνα τους, άλλωστε, τα σημεία αυτά αποτελούν αξίες που δεν πρέπει να χαθούν... Οι περιοχέ έχει πολλά να δείξει, πολλά να αναδείξει αλλά χρειάζεται ενδιαφέρον και προσπάθεια. Φυσικό κάλος, ειδυλλιακά τοπία, αρχαιολογικούς χώρους, ποτάμια, φαράγγια, ιστορικά μοναστήρια και πολλά άλλα.
των παιδιών του. Ανάμεσα στις αιτίες της εγκατάλειψης των ορεινών χωριών είναι η έλλειψη αναπτυξιακής στρατηγικής για τη χρήση γης, την ανεργία, την αλλαγή του τρόπου ζωής. Στις ορεινές περιοχές οι δρόμοι άργησαν να γίνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις έγιναν αμέσως μετά την ερήμωση των χωριών ή όταν η απελπισία είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της, έτσι που ο δρόμος αντί να συγκρατήσει τον πληθυσμό διευκόλυνε τη φυγή του. Ολόκληρες οικογένειες συγκεντρώνουν ότι έχουν και εγκαταλείπουν τους τόπους, που γεννήθηκαν. Πολλοί φεύγουν στο εξωτερικό, άλλοι μαζεύονται στις πόλεις. Από τη μια άκρη της ως την άλλη, στο Σούλι και στη Μουργκάνα απλώνεται και πάλι η αρχέγονη σιωπή τους. Η ανάσα των χωριών αργοσβήνει, η παραμικρή ελπίδα χάνεται.Το φαινόμενο της ερήμωσης των ορεινών περιοχών της Θεσπρωτίας είναι πραγματικότητα. Η αντιμετώπιση, όμως, του προβλήματος είναι η πιστοποίηση και η ευαισθησία του κάθε λαού απέναντι στο πολιτισμό και την ιστορία του. Υπάρχουν αναπτυγμένες φυσικά χώρες που συνειδητοποίησαν εγκαίρως την ανάγκη διαφύλαξης της πολιτιστικής τους κληρονομιάς και εκπόνησαν προγράμματα ανάκτησης των ορεινών οικισμών - χωριών διαθέτοντας κονδύλια για να κρατήσουν στη ζωή και να αξιοποιήσουν τις ορεινές περιοχές τους. Πολλοί μιλούν για μια τελειωμένη υπόθεση, για ένα θάνατο μη αναστρέψιμο. Σίγουρα πολλά θα μπορούσαν να γίνουν τόσο για την προστασία του φυσικού και τεχνητού περιβάλλοντος όσο και για την οικονομική και ήπια τουριστική ανάπτυξη των ορεινών περιοχών. Η τουριστική εκμετάλλευση εκείνων που συνδυάζουν την ομορφιά του τοπίου με την ιστορία και τα υπέροχα κτίσματα είναι η πλέον ενδεδειγμένη λύση για να διατηρηθούν στο μέλλον. Από μόνα τους, άλλωστε, τα σημεία αυτά αποτελούν αξίες που δεν πρέπει να χαθούν... Οι περιοχέ έχει πολλά να δείξει, πολλά να αναδείξει αλλά χρειάζεται ενδιαφέρον και προσπάθεια. Φυσικό κάλος, ειδυλλιακά τοπία, αρχαιολογικούς χώρους, ποτάμια, φαράγγια, ιστορικά μοναστήρια και πολλά άλλα.