Συνέντευξη στον π. Ιωήλ Κωνστάνταρο του αρχιμανδίτη π. Αρσενίου Κατερέλου…
Π. ΙΩΗΛ-ΕΡΩΤΗΣΗ: Πῶς εἶναι δυνατόν οἱ ἱερές Μονές μας νά ἀνακόψουν τήν πορεία τῆς νοθευμένης πνευματικότητος; Ἀσφαλῶς καί τό περιμένομε αὐτό ἀπό τά Μοναστήρια μας καί δέν θέλομε κἄν νά πιστέψωμε πώς εἶναι δυνατόν κάποιες φορές ἀκόμη καί ἐκεῖ νά παρεισφρύουνκαταστάσεις, πού δέν
ἀνταποκρίνονται στήν ὑγιῆ πνευματικότητα.
ἀνταποκρίνονται στήν ὑγιῆ πνευματικότητα.
Π. ΑΡΣΕΝΙΟΣ: Ὁ καλύτερος τρόπος ὥστε οἱ Μονές νά ἀνακόψουν τήν ἐπέκτασι τῆς νοθευμένης πνευματικότητος εἶναι νά διακατέχωνται οἱ μοναχοί καί οἱ μοναχές ἀπό τό γνήσιο Ὀρθόδοξο μοναχικό πνεῦμα καί νά βιώνουν τήν γνήσια μοναχική ζωή καί φιλοκαλική καί κολλυβαδική παράδοσι.
Ὅταν ὁ μοναχός κάνη θετική πνευματική ἐργασία στόν ἑαυτό του, ὅλα τά ὑπόλοιπα μπαίνουν σιγά-σιγά στήν θέσι τους. Γιά νά ἀποτελέση ὁ Μοναχισμός τό καλύτερο ἀνάχωμα στήν πλήμμυρα τῆς χωλαινούσης πνευματικότητοςπρέπει ὁ μοναχός νάἀγωνίζεται καί νά προοδεύη ὁλοένα καί περισσότερο ἐπάνω στόν ἄξονα ''κάθαρσις-φωτισμός-θέωσις''.Ἐπίσης, ὅταν φθάση νά εἶναι ἐνυπόστατη εἰκών τῶν ἐσχάτων, ὅταν δηλαδή διά τοῦ προσωπικοῦ του Σταυροῦ ἔχει ἀναστηθῆ ἐκ τοῦ τάφου τῶν παθῶν καί ἔχη λάβει γνωστῶς καί ἐνεργῶς τήν Χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τότε τό ἀνάχωμα γίνεται πιό ἰσχυρό.
Ὅταν δέ φθάση νά κατανοήση καί νά κραυγάζη σιωπηλῶς, στόν μεταπτωτικό κόσμο πού ζοῦμε, ὅτι ὄντως τό κατ᾽ εὐδοκίαν θέλημα τοῦ Θεοῦ ἦταν ἀπ᾽ ἀρχῆς ἡ παρθενία, ἡ ὁποία θά ἀναφανῆ εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ -ὄχι βέβαια ἡ ἀνέραστος παρθενία, ἀλλά ἡ τόν Θεόν ἐρωμένη-, ὅταν ὁ ἡσυχαστής φθάση νά εἶναι ὄντως κατά Θεόν ἡσυχαστής καί μέσα εἰς τήν ἡσυχία του, ''ταξειδεύοντας'', ἐπιτύχη τήν κατ᾽ ἄνθρωπον τέλεια θεοκοινωνία καί ἀνθρωποκοινωνία, ἐπί πλέον δέ ἡ κατά Θεόν ἀπραξία του εἶναι μείζων πάσης θεαρέστου δράσεως, ὅταν ὁ κοινοβιάτης, ὁ ὑποτακτικός, ὁ Γέροντας, κλπ., ἀνταποκρίνωνται σέ αὐτό πού ἐκλήθησανκαί ἀπεδέχθησαν νά εἶναι,τότε τό ἀνάχωμα γίνεται ἀπόρθητο. Ὁ πιό ὀρθόδοξος, ἀσφαλής, δραστικός καί ἀποτελεσματικός τρόπος λοιπόν εἶναι οἱ μοναχοί νά στέκωνται εἰς τό ὕψος τῶν ὑποσχέσεών των.
Γι᾽ αὐτό, γενικώτερα, ὅσο ἀξίζει μία ἁγιασμένη ψυχή δέν ἀξίζει ὁ κόσμος ὅλος, μέ τήν ἔννοια ὅτι εἶναι πολυτιμωτέρα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί ὠφελιμωτέρα τῶν ὑπολοίπων ἀνθρώπων. Ὅσα μπορεῖ νά κατορθώση μία τέτοια ψυχή μέ τήν προσευχή, τό παράδειγμα, τήν διδασκαλια, κλπ., δέν τό κατορθώνουν οἱ ὑπόλοιποι οἱ ὁποῖοι δέν εὑρίσκονται σέ αὐτά τά πνευματικά μέτρα, ὅσες προσπάθειες καί κόπους καί ἄν καταβάλουν καί ὅσες κατά Θεόν δραστηριότητες καί ἄν μετέλθουν. Λέγει ἐπ᾽ αὐτοῦ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: «Ἀρκεῖ εἷς ἄνθρωπος ζήλῳ πεπυρωμένος ὁλόκληρον διορθῶσαι δῆμον».
Γι᾽ αὐτό, ἰδιαίτερα στήν ἐποχή μας, ἡ ἀξία τοῦ μοναχισμοῦ εἶναι ἰδιαζόντως σημαντική. Αὐτό ἔχει σάν ἄμεση συνέπεια οἱ Νεοεποχήτικες κρυφές καί φανερές δυνάμεις νά θέλουν νά πλήξουν μέ κάθε τρόπο τήν γνησιότητα τοῦ Μοναχισμοῦ. Καί τί δέν θά ἔκαναν καί τί δέν θά ἔδιδαν ὡς ἀνταλλάγματα προκειμένου νά τό ἐπιτύχουν (χρήματα, δελεαστικές ὑποσχέσεις ποικίλου περιεχομένου, πνευματοφανεῖς πλανεμένες διδασκαλίες, προτροπές καί τόσα ἄλλα...)
Γι᾽ αὐτό πρέπει οἱ μοναχοί νά κλείσουν σέ ὅλα αὐτά τά ὦτα τῆς ψυχῆς τους καί νά ἐνατενίζουν μόνον στίς ὑποσχέσεις τους καί στίς ἐπιταγές τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Ἔτσι οἱ μοναχοί μέ τήν προσευχή, τήν ἀσκητική ζωή, τήν μή ἐκκοσμίκευσι, κόντρα στόν στεῖρο εὐσεβισμό, ἐντοπίζοντας ὅλες τίς ἐκ δεξιῶν καί ἐξ ἀριστερῶν πλᾶνες πού καιροφυλακτοῦν στήν πνευματική ζωή τοῦ κάθε πιστοῦ, θά εἶναι εἰς θέσιν νά ἀνακόπτουν καί νά στηλιτεύουν ὅλες τίς παραφωνίες καί τά ''φάλτσα'' πού παραποιοῦν τήν ἁρμονία τῆς ὑγιοῦς πνευματικότητος, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ καί κατευθύνει τό τριμερές τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου σέ ἕναν τέλειο ἁγιοπνευματικό συντονισμό.
Φυσικά, ἀπό τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία τοῦ Μοναχισμοῦ, ἀλλά καί ἀπό συγχρόνους ὁσίους Γεροντάδες διδασκόμεθα, ὅτι δέν ἀρκοῦν μόνον ἡ προσευχή, μόνον ἡ σιωπή, μόνον ἡ ἄσκησις καί ἡ ἀνοχή, ἀλλά ἀπαιτεῖται καί ὁ διακριτικός μέν, δυναμικός δέ, ἐντοπισμός, ἐπέμβασις καί στηλίτευσις τῶν κακῶς κειμένων, τῶν διαφόρων δηλαδή πνευματικῶν καρκινωμάτων.
Ἄς μήν ἀναφέρωμε παραδείγματα, π. Ἰωήλ, γιατί ''ἐπιλείψει με ὁ χρόνος διηγούμενον''...
Π. ΙΩΗΛ: Ἔχετε δίκιο, π. Ἀρσένιε, ἀλλά εἶμαι βέβαιος ὅτι οἱ ἐκλεκτοί ἀναγνῶσται εἶναι εἰς θέσιν καί ἀπό μόνοι τους νά σκεφθοῦν ἱκανά τέτοια παραδείγματα ἀπό τήν παλαιοτέρα ἐποχή ἕως καί σήμερα.
Π. ΑΡΣΕΝΙΟΣ: Μέ τά λεγόμενά σας ἐνισχύετε καί τήν δική μου πεποίθησι. Ἄς ἀσχοληθοῦμε τώρα μέ ἐκεῖνο πού ὑπαινιχθήκατε, ὅτι δηλαδή εἶναι πιθανόν καί στά μοναστήρια νά ἐμφωλεύση καί ἀναπτυχθῆ νοθευμένη πνευματικότης.
Ὅπως σχεδόν ὅλοι οἱ κανόνες ἔχουν καί τίς ἐξαιρέσεις τους, ἔτσι καί στόν Μοναχισμό, τῇ συνεργείᾳ τοῦ Διαβόλου, πού τόν πολεμεῖ ὅσο τίποτε ἄλλο, δυστυχῶς ἐνίοτε ἠμποροῦν νά παρεισφρύσουν νόθες καταστάσεις. Αὐτό τό συμπέρασμα ἀπορρέει ἄλλωστε καί ἀπό τά καταγεγραμμένα στήν ἐκκλησιαστική ἱστορία τοῦ Μοναχισμοῦ, ὅπου συναντοῦμε μοναχούς αἱρεσιάρχες-πλανεμένους, πού ἐδίδασκαν πράγματα ξένα πρός τήν Ὀρθόδοξη διδασκαλία καί μοναχική παράδοσι. Ὅπως τότε, ἔτσι καί σήμερα ὑπάρχουν τέτοιοι κίνδυνοι καί παρεκτροπές ἀκόμη καί στό εὐλογημένο τάγμα τῶν Μοναχῶν, εἴτε σέ προσωπικό ἐπίπεδο, εἴτε σέ γενικώτερο ἐπίπεδο.
Δηλαδή, δέν ἀποκλείεται κάποιος ρασοφόρος νά διδάσκη, νά προωθῆ, νά καλύπτη, νά παροτρύνη, νά δικαιολογῆ, κλπ., διδασκαλίες πού δέν συνάδουν ἐπ᾽ οὐδενί σέ κάποια σημεῖα μέ τό Ὀρθόδοξο δόγμα καί ἦθος. Αὐτό, δυστυχῶς μπορεῖ νά συμβαίνη καί ὁμαδικώτερα, ὡς ''γραμμή'', ἀπό κάποιο μοναστήρι ἤ μοναστήρια, ὁπότε τά πράγματα καθίστανται πιό ἐπικίνδυνα. Τό πλέον δέ ἐπικίνδυνο εἶναι ὅταν οἱ προωθοῦντες ξένες, ὀθνεῖες ἑτεροδιδασκαλίες προέρχονται, ἀποτελοῦν ἤ καί ἀπαρτίζουν ὁλόκληρα μοναστηριακά συγκροτήματα, τά ὁποῖα ἔχουν κατά τά ἄλλα τήν ἔξωθεν καλήν μαρτυρίαν.
Αὐτό δέ διότι ὅταν εἰς τούς ὑπολοίπους ἄλλους τομεῖς τῆς ἀρετῆς καί τῆς πίστεως ὄντως ὀρθοτομοῦν καί ἀγωνίζονται ἐπαινετῶς, τότε πιό εὔκολα τό ἄδολο ἀλλά καί ἐπιρρεπές Ὀρθόδοξο πλήρωμα ἐπηρεάζεται, συγχίζεται καί τελικά βλάπτεται εἰς τά σημεῖα ὅπου δέν ἔχουν σωστές θέσεις.
Κάποιοι πιστοί λίγο-πολύ λέγουν «μά, τό τάδε μοναστήρι, ὁ τάδε μοναχός ἔχει ἀγάπη, ἔχει ἐλεημοσύνη, ἔχει ἄσκησι, ἔχει αὐταπάρνησι, ἔχει προσευχή, ἔχει τόσα καλά..., πῶς εἶναι δυνατόν νά σφάλλη; Μήπως, ἀπό κάποια ἔστω πλευρά, ἔχει κάποιο δίκιο; Μήπως ἐδῶ ἐπιβάλλεται νά κάνωμε οἰκονομία;» Ὅλα αὐτά ὅμως εἶναι ἀπαράδεκτη παρανομία καί μέγας ἐσωτερικός κίνδυνος τῆς Ἐκκλησίας, πιό ὕπουλος, πιό καταστρεπτικός ἀπό ἄλλους ἐξωτερικούς κινδύνους. Ἐπί πλέον δέ, κάποιες φορές γίνεται καί δευτερογενής πηγή ἄλλων ἀτελειώτων καί ἀνεξελέγκτων καινοτομιῶν καί καταστρεπτικῶν πνευματικῶν ὀλισθήσεων-πτώσεων. Ἐδῶ, στίς ἐν λόγῳ παρεκκλίσεις τῶν κύκλων αὐτῶν δέν θά πρέπη τό ὑπόλοιπον ὑγιές Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας νά διστάση νά ἐπέμβη δυναμικά καί διακριτικά, φοβούμενο καίδῆθεν σεβόμενο τήν πνευματική τους ἐπιρροήκαί ἴσως τίς διάφορες συνέπειες πού θά ἔχη ἡ θεάρεστη καί διακριτική ἐπέμβασί του...
Πρίν περάσωμε, π. Ἰωήλ, καί συζητήσωμε γιά κάποιες ὀλέθριες πνευματικές ἀποκλίσεις πού φθάνουν ἀκόμη καί μέχρι τόν χῶρο τοῦ Μοναχισμοῦ, ἄς τονίσωμε ὅτι ὅλα τά ἀρνητικά φαινόμενα πού ἐθίξατε στήν προηγούμενη ἐρώτησί σας, τῆς προηγουμένης ἐκπομπῆς, μποροῦν, κατά τό περισσότερο ἤ ὀλιγώτερο, νά εἰσχωρήσουν καί στά ΛΟΚ τῆς Ἐκκλησίας πού πρέπει νά εἶναι οἱ μοναχοί.
Ἐπί πλέον δέ, δυστυχῶς, ἀξιομνημονευτέα εἶναι καί τά ἑξῆς ἀνεπιθύμητα φαινόμενα: Πρέπει τά μοναστήρια νά προσέχουν καί μέ τρόπο σωστό νά ἐλέγχουν τήν ἐνδυμασία τῶν προσκυνητῶν, πού δέν πρέπει νά ξεπερνᾶ κάποια προκλητικά ὅρια. Ἔτσι, ἐκτός τῶν ἄλλων, θά δίνουν τό διαρκές μήνυμα στίς ἐνορίες, ὅτι καί αὐτές θά πρέπη νά λαμβάνουν κάποια μέτρα ἐπί τοῦ θέματος.
Ἄς μή θεωρηθοῦν τά προαναφερθέντα ὅτι εἶναι εὐσεβισμός ἤ δευτερευούσης σημασίας. Δέν ἦταν εὐσεβιστής ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅταν ἔλεγε «ὡσαύτως καί τάς γυναίκας ἐν καταστολῇ κοσμίῳ μετά αἰδοῦς καί σωφροσύνης κοσμεῖν ἑαυτάς μή ἐν πλέγμασιν ἤ χρυσῷ ἤ μαργαρίταις ἤ ἱματισμῷ πολυτελεῖ, ἀλλ᾽ ὅ πρέπει γυναιξίν ἐπαγγελλομέναις θεοσέβειαν, δι᾽ ἔργων ἀγαθῶν» (Α´ Τιμόθ. β´, 9-10)». Δηλαδή, οἱ γυναῖκες νά στολίζουν τούς ἑαυτούς τους μέ ἐνδυμασία σεμνή, μέ συστολή καί σοβαρότητα, ὄχι μέ ἐπιτηδευμένη κόμμωσι ἤ χρυσά κοσμήματα ἤ μαργαριτάρια ἤ πολυτελῆ ἐνδύματα, ἀλλά μέ ὅ,τι ἁρμόζει σέ γυναῖκες πού σέβονται τόν Θεόν, δηλαδή σέ γυναῖκες πού στολίζονται μέ καλά ἔργα.
Καί ἐνῶ αὐτά λέγη ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, τό κακόν ἔχει τόσο ἀπαράδεκτα προχωρήσει ἐντός τῶν ἱερῶν ναῶν, ἀλλά καί ἐντός πολλῶν ἱερῶν Μονῶν πού ''αἰσχρὀν ἐστι καί γράφειν''. Φυσικά, ἐν προκειμένῳ, ἡ εὐθύνη βαρύνει κυρίως τούς μοναχούς καί τίς μοναχές πού ἀνέχονται τέτοια θλιβερά φαινόμενα.
Τά αἴτια πού λαμβάνουν χώραν αὐτά τά ἀνεπίτρεπτα φαινόμενα εἶναι πολλά. Κάποιες φορές, οἱ ὑπεύθυνοι τῶν ἱερῶν Μονῶν τό ἐπιτρέπουν ἀπό ἀδιάκριτη ''διάκρισι''. Τί ἐννοοῦμε μέ αὐτό; Ἐνῶ οἱ ἴδιοι νομίζουν ὅτι εἶναι οἱ σοῦπερ διακριτικοί, στήν πρᾶξι ἀποδεικνύονται ἐντελῶς ἀδιάκριτοι, συμμετέχοντες στόν ἐξευτελισμό καί τήν πνευματική καθίζησι τῶν προσκυνητῶν τῆς ἱερᾶς τους Μονῆς. Μάταια θεωροῦν ὅτι ἔτσι δῆθεν θά βοηθήσουν τόν κόσμο. Ὁ κόσμος ἔχει ἀρκετή ἄγνοια καί πώρωσι καί δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό ''μαξιλαράκια'', ἀλλά ἀπό πνευματικά ''ξυπνητήρια'' γιά νά ἀνανίψη πνευματικά. Φυσικά, ὅλα αὐτά πρέπει νά γίνωνται διακριτικά, μέ καλό τρόπο, χωρίς νά πληγώνωμε καί νά προσβάλλωμε ψυχές.
Τώρα, ἐκτός ἀπό τήν προαναφερθεῖσα, ἄλλες αἰτίες ἀνοικονόμητης οἰκονομίας, πού δυστυχῶς εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νά ἀναφέρωμε, εἶναι ὅτι οἱ ὑπεύθυνοι τῶν ἱερῶν Μονῶν ἐπιτρέπουν τήν ἄσεμνη ἐνδυμασία, εἴτε γιά νά γεμίζη τό Μοναστήρι τους μέ κόσμο, εἴτε γιά νά γεμίζουν τά παγκάρια, εἴτε γιά πλείστους ἄλλους λόγους, μή πνευματικούς φυσικά.
Ἀποτέλεσμα ὅλων αὐτῶν ὅμως εἶναι νά ἐπικρατῆ χάος καί ἀντί οἱ ψυχές νά ἐνδύωνται τόν Χριστόν κατά τό «Χριστόν ἐνεδύσασθε» νά ἀπεκδύωνται τήν Χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἔτσι, ἄλλοι μετατρέπουν τόν οἶκον τοῦ Κυρίου εἰς «οἶκον ἐμπορίου» καί ἄλλοι ἐμπαίζονται ὑπό τοῦ Διαβόλου νομίζοντες ματαίως ὅτι ἔτσι ''οἰκονομοῦν'' καί προσελκύουν ἀνθρώπους στήν Ἐκκλησία. Τραγικό ἀποτέλεσμα ὅλων τῶν προαναφερθέντων εἶναι, ἀντί ὁ κόσμος νά ἐκκλησιαστικοποιῆται, ἡ Ἐκκλησία νά κοσμικοποιῆται.
Βεβαίως, εὐτυχῶς ὑπάρχουν καί μοναχοί καί ἱερές Μονές πού μέ διάκρισι καί λεπτότητα προσέχουν αὐτά τά θέματα καί προβάλλοντας τήν ὑγιῆ πνευματικότητα στό θέμα αὐτό οἰκοδομοῦν ψυχές.
Φυσικά, ὁ ἀπώτερος σκοπός εἶναι οἱ ἄνθρωποι νά ἐνδύωνται σεμνά ὄχι μόνο στίς Ἐκκλησίες, ἀλλά καί ἐκτός αὐτῶν.
Βέβαια, νά τονίσωμε καί τό ἀντίστροφο, ὅτι ἡ ἐξωτερική σεμνότης κάποιες φορές δέν συμβαδίζει μέ τήν ἐσωτερική καί αὐτό εἶναι ἄλλο μεγάλο πρόβλημα ἐξ ἴσου σοβαρό. Πρέπει ἡ ἐξωτερική σεμνότης νά συντελῆ στήν χαρίτωσι - ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι - τοῦ ἀνθρώπου καί τότε, συναρτήσει τῆς προόδου του, θά γίνεται ὅλο καί πιό κατά Θεόν ἑλκυστικός, χωρίς φυσικά νά τό ἐπιδιώκη καί νά τό ἀναζητῆ. Θά ξεκουράζη, θά εἰρηνεύη, θά γοητεύη, θά χαροποιῆ, θά ἐλέγχη ἄνευ ἐλέγχου, θά διορθώνη, θά προβληματίζη, θά παρακινῆ τούς ἄλλους, κλπ. Καί ὅλα αὐτά πρός οἰκοδομήν.
Αὐτά ὡς πρός τήν ἐνδυμασία, π. Ἰωήλ. Καί ἀσφαλῶς θά ἐνθυμῆσθε τήν σχετική ταμπέλα πού εἶχε τοποθετήσει ὁ μακαριστός Γέρων Παΐσιος ὅταν ἀσκήτευε στό Στόμιο.
Π. ΙΩΗΛ: Βεβαίως καί τήν ἐνθυμοῦμαι, π. Ἀρσένιε. Ὡδηγοῦσε ἡ ταμπέλα τούς εὐσεβεῖς καί φιλοθέους πρός τήν Ἱερά Μονή Στομίου, ἐνῶ τούς ὑπολοίπους πρός τόν Ἀῶο ποταμό.
Π. ΑΡΣΕΝΙΟΣ: Ἄλλο πρόβλημα πού ἐνίοτε ὑπεισέρχεται στόν Μοναχισμό καί ἐπιδρᾶ ἀρνητικά καί στό ὑπόλοιπο πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ποικίλη ἐκκοσμίκευσις. Πρέπει ὁ μοναχισμός νά παραμείνη ἄκρως ἀσκητικός καί μία βασική παράμετρος τῆς ἀσκήσεως εἶναι ἡ κακοπάθεια.
Ἔλεγε ὁ π. Παΐσιος ὅτι πολλές φορές ὁ πολιτισμός μᾶς λύνει ἕνα πρόβλημα καί μᾶς προσθέτει δέκα. Φυσικά ὁ Γέροντας ἐννοοῦσε κυρίως τήν κακή χρῆσι τοῦ τεχνολογικοῦ πολιτισμοῦ. Βέβαια, τό θέμα εἶναι πολυδιάστατο καί ἔχει πολλές διαβαθμίσεις καί παραμέτρους κατά τόν ταπεινό λογισμό μας. Ἄλλωστε, ἄλλο ἐκσυγχρονισμός - ὅπου καί ὅταν κρίνεται ἀπαραίτητος - καί ἄλλο ἐκκοσμίκευσις.
Παράδειγμα ἐκσυγχρονισμοῦ εἶναι ἡ ὕπαρξις μικροφώνων καί ἠχείων στούς ναούς, πρᾶγμα τό ὁποῖο πολλές φορές προφανῶς καί κρίνεται ἀπαραίτητο, ἰδίως στούς μεγάλους ναούς ὅπου ἐκκλησιάζονται πολλοί πιστοί.
Γιά νά κλείνωμε σιγά-σιγά τό θέμα τῆς ἐκκοσμικεύσεως, τῆς πολυτελείας καί τῆς ἀνέσεως στό τάγμα τῶν μοναχῶν, ἄς ἀναφέρωμε τό ἑξῆς γενικό. Μπορεῖ ὁ μοναχός νά χρησιμοποιῆ κάποια ἀγαθά τοῦ πολιτισμοῦ ἀρκεῖ αὐτά νά μή τοῦ στεροῦν τήν ἀπαραίτητη προσωπική διακριτική ἔφεσι γιά κακοπάθεια καί γιά ἄσκησι, καί δεύτερον, νά μή τόν γεμίζουν μέ βλαβερές εἰκόνες καί παραστάσεις, νά μή τοῦ φέρουν κακούς λογισμούς καί νά μή τοῦ προξενοῦν περισπασμό τοῦ νοός, πού ὅλα αὐτά εἶναι ἀπό ἁπλῶς ἐνοχλητικά ἕως ἐνίοτε καί ἁμαρτωλά.
Ὅλα αὐτά προφανῶς εἶναι θέμα προσωπικῆς ἐπιλογῆς, προτιμήσεως ἤ ἀνάγκης, θέμα ὑπακοῆς, θέμα καί συνάρτησις τῆς πνευματικῆς καταστάσεως τοῦ καθενός, ποῦ ὁ καθένας θέτει τόν πνευματικό πῆχυ, τί εἴδους κλίσι ἔχει, κλπ. Μπορεῖ π.χ. δύο μοναχοί νά ἔχουν τήν ἴδια ἐνασχόλησι ἤ τό ἴδιο διακόνημα, πού νά ἔχη σχέσι μέ τήν τεχνολογία, κλπ., καί ὁ ἕνας νά βλάπτεται καί νά βλάπτη ἀκόμη καί τούς ἄλλους, ἐνῶ ὁ δεύτερος, μέσῳ τοῦ ἰδίου διακονήματος, νά οἰκοδομῆται καί νά οἰκοδομῆ.
Βέβαια, νά μή ξεχνᾶμε ὅτι ὁ Μοναχισμός εἶναι ἕνας ἀπέραντος κῆπος, στόν ὁποῖο εὐδοκιμοῦν πολλῶν εἰδῶν λουλούδια, ἀρκεῖ οἱ μοναχοί νά εἶναι ὄντως λουλούδια. Γι᾽ αὐτό νά μήν εἴμαστε ἀπόλυτοι γιά τήν μοναδικότητα τοῦ α´ ἤ β´ τυπικοῦ.
Γιά παράδειγμα, ὁ Ἅγιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης ἐχρησιμοποιοῦσε τακτικά τό τηλέφωνο ἐνῶ ὁ π. Παΐσιος δέν ἐχρησιμοποιοῦσε τηλέφωνο. Καί οἱ δύο ὅμως ἦσαν μεγάλοι Ἅγιοι.
Κλείνοντας αὐτήν τήν μάστιγα τῆς ἐκκοσμικεύσεως ἄς ἀναφέρωμε ἐπιγραμματικά δύο παραδείγματα. Ἕνα θετικό καί ἕνα ἀρνητικό.
Κάποτε εἶχαν γράψει γράμμα στόν Γέροντα Παΐσιο κάποιες μοναχές καί τοῦ εἶχαν θέσει ἀρκετά ἐρωτήματα, τοῦ τύπου ''γιατί οἱ μοναχές νά μήν ἐπιτρέπεται νά κάνουν τό α´, τό β´, τό γ´, κ.ο.κ''. Τοῦ εἶχαν θέσει ἕνα ἐρωτηματολόγιο μέ ἐπάνω ἀπό δέκα θέματα, τά ὁποῖα ὅμως ἐκκοσμίκευαν, ἀπό λίγο ἕως πάρα πολύ τό μοναχικό ἰδεῶδες. Ὁ π. Παΐσιος, ὅπως μᾶς τό ἀνέφερε προσωπικά, ἀντί ἀπαντήσεως, ἔγραψε στίς μοναχές τήν ἑξῆς ἐρώτησι: «Νά μοῦ πῆτε κι ἐσεῖς ἐμένα γιατί γίνατε μοναχές;» Καταλαβαίνετε τό εὔστροφο καί εὔστοχο πνεῦμα του.
Π. ΙΩΗΛ: Πολύ ἔξυπνη καί ἑτοιμόλογη ἀπάντησι τοῦ Γέροντος, πρᾶγμα βέβαια πολύ σύνηθες γιά ἐκεῖνον.
Π. ΑΡΣΕΝΙΟΣ: Ἄς ἀναφέρωμε τώρα, π. Ἰωήλ, καί ἕνα εὐχάριστο. Ὁ Γέροντας Παΐσιος ἐπαινοῦσε καί ηὐλαβεῖτο πολύ ἕναν ἡσυχαστῆ μοναχό, τοῦ ὁποίου, ἐπειδή ἀκόμη ζεῖ, ἄς μήν ἀναφέρωμε τό ὄνομα. Τόν γνωρίζομε κι ἐμεῖς προσωπικά χρόνια πολλά γι᾽ αὐτό καί ἐπιφυλασσόμεθα, πρῶτα ὁ Θεός, γιά τό μέλλον, νά ἀναφερθοῦμε στήν χαριτωμένη προσωπικότητά του.
Ὁ ἐν λόγῳ Γέροντας, στό Ἅγιον Ὄρος, πρίν 26-28 χρόνια, ὅταν ἔμενε σέ κάποιο Κελλί, γιά νά ἔχη τό ἡμερήσιο πόσιμο νερό του, εἶχε μία πήλινη στάμνα, τήν ἔβαζε κάτω ἀπό μία πηγούλα πού ἔσταζε νερό καί περπατοῦσε ἀρκετή ἀπόστασι ἀπό τό Κελλί του κάθε ἀπόγευμα νά τήν πάρη γιά νά ἔχη τό πόσιμο νερό τῆς ἑπομένης ἡμέρας. Καί ἔλεγε ὁ Γέροντας Παΐσιος: «Ἐπί τέλους, κάπου-κάπου βλέπεις καί τέτοια παραδείγματα καί παρηγορεῖσαι». Φυσικά, ὁ Γέροντας Παΐσιος τόν ηὐλαβεῖτο ὄχι μόνον γι᾽ αὐτό ἀλλά καί γιά πολλά ἄλλα...
Ἄλλες ἀλλοιώσεις στόν μοναχισμό εἶναι ὅταν τό γνήσιο-ὑγιές καί ἐλεύθερο πνεῦμα τῆς ὑπακοῆς ἀντικαθίσταται, εἴτε μέ τόν Γεροντισμό, εἴτε μέ τήν ἔλλειψι τῆς ὑπακοῆς. Ὅπου στραγγαλίζεται βιαίως ἡ ἐλευθερία, ὅπου ὑπάρχουν, ἀντί γιά μαθηταί καί ὑποτακτικοί, ὀπαδοί καί φατρίες, ἤ ἀντίθετα ὅπου δέν ὑπάρχει ἐκκοπή θελήματος, πνεῦμα ἀνιδιοτελείας καί χριστοκεντρικῆς ἀγωνιστικότητος, ἐκεῖ προκύπτουν πλεῖστες ὅσες παρενέργειες.
Νά μή ξεχνᾶμε, ὅτι ὁποιαδήποτε ἀρετή, ἐάν δέν γίνεται μέ σωστό τρόπο, τελικά δέν εἶναι ἀρετή. Ἑπομένως, εἴτε αὐτό λέγεται ὑπακοή, εἴτε νηστεία, εἴτε ἀγρυπνία, κλπ., ἐάν στό βαθύτερο εἶναι τοῦ μοναχοῦ - ἀλλά καί τοῦ κάθε Χριστιανοῦ - δέν ὑπάρχη σωστή πνευματική τοποθέτησι, τότε αὐτομάτως ἀναφύονται φανερά καί κρυφά ἰοβόλα πνευματικά μικρόβια, τά ὁποῖα προξενοῦν ἀρρωστημένες πνευματικές καταστάσεις, καί ἐκ δεξιῶν, καί ἐξ ἀριστερῶν, ἱεροκρυφίως ἤ φανερῶς.
Ἄλλες ἀλλοιώσεις στόν χῶρο τοῦ Μοναχισμοῦ εἶναι ἡ ἔλλειψις ὁμολογιακοῦ καί ἀγωνιστικοῦ πνεύματος ἐναντίον τῶν αἱρέσεων, ἑτεροδιδασκαλιῶν καί τῶν διαφόρων ἄλλων πνευματικῶν ἀλλοιώσεων. Τό ἀκόμη χειρότερο εἶναι ὅταν κάποιοι μοναχοί καί ρασοφόροι, γενικώτερα, εἶναι οἱ ἴδιοι φορεῖς τέτοιων ἀποκλίσεων. Τέτοια θέματα εἶναι ὁ ἐπάρατος Οἰκουμενισμός, ὁ ἀρρωστημένος ζηλωτισμός, θέματα βιοηθικῆς (ἐγκεφαλικός θάνατος, κλπ.) ποικίλα θέματα ποιμαντικῆς, ὅπως ἀποφυγή τεκνογονίας, προγαμιαῖες σχέσεις, θέματα σχέσεων συζύγων, οἰκογενείας, κλπ.
Ἄλλη μάστιγα εἶναι οἱ λανθασμένες πνευματικά ἑρμηνεῖες διαφόρων γεγονότων καί φαινομένων, οἱ ὁποῖες ἔχουν πολλές φορές οἰκτρές, ὀδυνηρές καί κωμικοτραγικές συνέπειες. Ἐπίσης, ὅταν ἔχωμε ἐσφαλμένη ἐντύπωσι περί διοράσεως, προοράσεως, ἐνεργείας θαυμάτων, κλπ.
Ἄλλος κίνδυνος γιά τόν Μοναχισμό εἶναι ὅταν διάφορες οἰκονομικές ἐπιχορηγήσεις ἤ ἐπιδοτήσεις κρύβουν διαφόρους κινδύνους ἐξαρτήσεως ἀπό ἀμφίβολα ἕως καί σκοτεινά κέντρα ἤ κυκλώματα, τά ὁποῖα ἄμεσα-ἔμμεσα ζητοῦν πονηρά καί ἀνεπίτρεπτα ἀνταλλάγματα. Ἀλλά καί πέραν τούτου, ποῦ εἶναι τό τοῦ Ψαλμωδοῦ «ἔλαιον δέ ἁμαρτωλοῦ μή λιπανάτω τήν κεφαλήν μου»;
Ἄλλο μοναχικό καρκίνωμα εἶναι ὅταν κάποιοι ἀπαραδέκτως οἰκειοποιοῦνται, εἴτε χαριτωμένους Γεροντάδες, εἴτε Ἁγίους καί, ἀντί νά ἀσπασθοῦν τό φρόνημά τους, τελικά στήν πρᾶξι τό μόνο πού λίγο-πολύ κάνουν εἶναι νά ὑψώνουν ἑτερόφωτα καί νοθευμένα τούς ἑαυτούς των καί τά ἰδικά των Μοναστήρια λές καί οἱ Γεροντάδες καί οἱ Ἅγιοι ἀνήκουν στόν προσωπικό καί ἰδιωτικό τους τομέα καί ἐμβέλεια καί ὄχι στό σύνολο τῆς Ἐκκλησίας.
Ἀναφέραμε, π. Ἰωήλ, κάποιες ἐκτροπές ἀπό τήν ὑγιᾶ πνευματικότητα μιᾶς καί ἐρωτηθήκαμε πού ἠμποροῦν νά εἰσχωρήσουν ἀκόμη καί εἰς τὀν χῶρο τοῦ Μοναχισμοῦ. Αὐτό δέ τό ἐκάναμε μέ βάσι ὅσα μᾶς ἔχουν πῆ καί οἱ Γεροντάδες μας, μόνο καί μόνο γιά νά συμβάλλωμε κατά τι ὥστε νά λαμπικαρισθῆ, νά διασφαλισθῆ καί νά περιχαρακωθῆ ὁ ὕψιστος καί θεοφιλέστατος ἐπί τῆς γῆς θεσμός τοῦ Μοναχισμοῦ. Διότι, ὅταν ὁ Μοναχισμός στήν πρᾶξι ὑγιαίνη, αὐτό εἶναι τό καλύτερο ἀλεξικέραυνο γιά ὅλην τήν Ἐκκλησία. Καί δόξα τῷ Θεῷ πού ὑπάρχουν πολλοί - καί νά εὐχώμεθα νά αὐξάνουν - μοναχοί καί μοναχές πού ἐπάξια ἐκπροσωποῦν τό ἀγγελικό τάγμα τῶν Μοναχῶν, γιατί, ὅπως διδασκώμεθα καί ἀπό τή ἐκκλησιαστική ἱστορία, αὐτοί θά ἀναπληρώσουν τό ὑστέρημα ἡμῶν τῶν ὑπολοίπων...!