Στο Λάμποβο Βορείου Ηπείρου, τόπο
καταγωγής των εθνικών ευεργετών Ευάγγελου και του εξαδέλφου του Κων/νου Ζάππα, σώζονται, ερειπωμένα και εγκαταλελλειμμένα, τα σπίτια τους. Η προσφορά των Ευάγγελου και Κων/νου Ζάππα
στο ελληνικό έθνος υπήρξε μεγάλη, γι’ αυτό οι οικίες τους στον τόπο, που γεννήθηκαν,
αποτελούν κομμάτι της ιστορίας της πατρίδας μας.
Σημαντικό είναι να υπάρξει δραστηριότητα, ώστε
να συντηρηθούν τα οικήματα αυτά, που παραπέμπουν άμεσα στους μεγάλους Έλληνες
εθνικούς ευεργέτες.
Και θυμίζουν στους νεότερους ότι υπήρξαν, σε δύσκολες και τότε
συνθήκες, άνθρωποι, που σήκωσαν στους ώμους τους την Ελλάδα, προσφέροντας σ’
αυτή ολόκληρο τον πλούτο τους.
Το Λάμποβο (αλβ. Labovë) είναι χωριό βόρεια του Αργυροκάστρου. Ήταν κέντρο Βορειοηπειρωτών ορθοδόξων Ελλήνων.
Ο πληθυσμός του χωριού σύμφωνα με την οθωμανική στατιστική του 1895 ήταν 701 κάτοικοι, ενώ το 1913 η ελληνική στατιστική αναφέρει 580. Στο Λάμποβο οι εθνικοί ευεργέτες Ευάγγελος και Κωνσταντίνος Ζάππας, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα ίδρυσαν στο χωριό σχολικό συγκρότημα με δικές τους δαπάνες, που περιελάμβανε βιβλιοθήκη, αλληδοδιδακτικό σχολείο, σχολείο θυλέων, και σχολή υφαντουργίας.
Αλλά, ας δούμε σ’ αυτό το σημείο, ποιοι ήταν οι εθνικοί ευεργέτες Ευάγγελος και Κων/νος Ζάππας.
Αλλά, ας δούμε σ’ αυτό το σημείο, ποιοι ήταν οι εθνικοί ευεργέτες Ευάγγελος και Κων/νος Ζάππας.
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΖΑΠΠΑΣ
Ο
Ευάγγελος Ζάππας (1800
– 1865) πρωτοστάτησε και έπαιξε κύριο ρόλο στην αναβίωση των Ολυμπιακών
αγώνων. Ήταν ο νεότερος γιος του Βασίλη Ζάππα και πολέμησε στην επανάσταση
του 1821. Στο τέλος της επανάστασης αρνείται την χρηματική αποζημίωση για τους
ήρωες της Επανάστασης και μεταναστεύει στο Βουκουρέστιτο 1831. Ο
Ζάππας εντάχθηκε στην τοπική κοινωνία χρησιμοποιώντας ένα εκλεπτυσμένο σύστημα
δημοσίων σχέσεων. Φρόντισε να εξοικειωθεί με τους άρχοντες και τους ηγούμενους
των ελληνικών μοναστηριών οι οποίοι διαχειρίζονταν τα μοναστηριακά κτήματα. Ακολούθησε
την τακτική και άλλων Ελλήνων, νοίκιασε και εκμεταλλεύτηκε μοναστηριακά κτήματα
στην περιοχή της Γιαλόμιτζας, κοντά στο Βουκουρέστι. Σε τρεις περίπου δεκαετίες
απέκτησε τεράστια περιουσία και αντίστοιχα εισοδήματα. Η μακροχρόνια απουσία
του Ευαγγέλου απ' την Ελλάδα και το ρίζωμα του στη Βλαχία, του δημιούργησε
την διάθεση να ευεργετήσει και τις δύο χώρες. Ο κύριος αποδέκτης
των ευεργεσιών του ήταν η Ελλάδα. Η πιο εντυπωσιακή εκδήλωση της προσφοράς
του Ευαγγέλου προς την Ελλάδα ήταν το εγχείρημα αναβίωσης των Ολυμπιακών
αγώνων. Ο Ευάγγελος Ζάππας, μαζί με τον εξάδελφό του Κωνσταντίνο
Ζάππα τιμούνται ως εθνικοί ευεργέτες από το 1859, όταν ιδρύθηκαν τα
"Νέα Ολύμπια", έκθεση γεωργική, τεχνική και βιομηχανική
που ορίστηκε να πραγματοποιούνται ανά τετραετία (στο "Ζάππειο").
Το 1863 ο Ευαγγέλης προσβλήθηκε από ψυχική νόσο. Πέθανε στις 19 Ιουνίου
του 1865 στο Μπροστένι, και ο ξάδερφος του Κωνσταντίνος στις 20 Ιανουαρίου του
1892 στο Μάντον της Γαλλίας. Ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας τους το
διέθεσαν για κοινωφελείς και εθνικούς σκοπούς στην ιδιαιτέρα πατρίδα τους. Συγκεκριμένα,
ίδρυσαν εκπαιδευτήρια στο Λάμποβο, την Πρεμετή, τη Νίβανη, το Δέλβινο και τη
Δρόβιανη. Το
1856 έγραψε στο βασιλιά Όθωνα προσφέροντας 400 μερίσματα της Εθνικής
Ατμοπλοΐας ώστε τα κέρδη να χρησιμοποιηθούν για την ίδρυση των
Ολυμπιακών αγώνων, την Ολυμπιάδα και για τα βραβεία των νικητών των
αγώνων. Το 1859 κατάφερε να αναβιώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε μια πλατεία
της Αθήνας. Το 1865 πέθανε αφήνοντας ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, που
χρηματοδότησαν τους αγώνες του 1870 και 1875 που πραγματοποιήθηκαν στο Παναθηναϊκό
Στάδιο που επίσης αναστύλωσε [The Modern Olympics - A Struggle for Revival.
The Johns Hopkins University Press. 1996]. Οι Ζάππειοι αγώνες του 1859, 1870
και 1875 ήταν επίσης διεθνείς αφού συμμετείχαν αθλητές από την Ελλάδα και από
την Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο Ζάππας αναβιώνοντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες για
πρώτη φορά από την αρχαιότητα, έθεσε τη βάση για τους μεγάλους Ολυμπιακούς Αγώνες
του 1896 από το βαρώνο Πιέρ ντε Κουμπερτέν και τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή
που ιδρύθηκε το 1894. Ο Ζάππας επίσης χρηματοδότησε τη δημιουργία του Ζαππείου
μεγάρου που χρησιμοποιήθηκε για τους αγώνες ξιφασκίας στους Ολυμπιακούς
αγώνες του 1896 και ως κέντρο τύπου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
ΚΩΝ/ΝΟΣ
ΖΑΠΠΑΣ
Ο Κωνσταντίνος Ζάππας (1814–1892)
έπαιξε κύριο ρόλο μαζί με τον εξάδελφό του Ευάγγελου Ζάππα στην αναβίωση των
Ολυμπιακών αγώνων. Μετά
τον θάνατο το Ευάγγελου Ζάππα, διαχειρίστηκε την περιουσία του εξαδέλφου του,
που ορίστηκε και επικαρπωτής της «Επιτροπής των Ολυμπίων», της
επιτροπής δηλαδή που είχε σκοπό την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Το 1881 αγόρασε μεγάλα τσιφλίκια στη
Θεσσαλία, μερίμνησε για την ανέγερση (1874-1888) του καλλιμάρμαρου Ζαππείου
Μεγάρου στην Αθήνα. Με επιδοτήσεις από την προσωπική περιουσία του
κτίστηκαν τα πρότυπα Ζάππεια παρθεναγωγεία στην Κωνσταντινούπολη
καθώς και πολλά άλλα εκπαιδευτήρια σε πολλές πόλεις και κομωπόλεις της
Ηπείρου και της Θράκης και συστήθηκαν υποτροφίες για τη μετεκπαίδευση
σπουδαστών στις γεωργικές σχολές της Δυτικής Ευρώπης. Πέθανε το 1892 στην πόλη
Μαντ (Mantes-la-Jolie) της Γαλλίας.
