Φοιτητές από την Ευρώπη ερευνούν για τα χρόνια της Κατοχής στην Ελλάδα. Πρόκειται για το ελληνικό παρακλάδι της έρευνας ''Ignoring the past is condemning the future'' (Αγνοώντας το παρελθόν, καταδικάζεις το μέλλον), η οποία ασχολείται με τα θύματα του ναζισμού στα Βαλκάνια και γίνεται ταυτόχρονα σε Ελλάδα, ΠΓΔΜ,, Ρουμανία και Βουλγαρία». Στην Ελλάδα, το πρόγραμμα υλοποιεί η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Ενωμένες Κοινωνίες των Βαλκανίων».
Η 25χρονη πολωνέζα πολιτική επιστήμονας Μποζένα Νόβακ, που κάνει διδακτορικό στην Ελλάδα, είναι επικεφαλής όσων εργάζονται για αυτό σε εθελοντική βάση, όπως άλλωστε εθελόντρια είναι και η ίδια. Λέει η ίδια: "«Ήδη έχουμε κάνει δεκάδες συνεντεύξεις από επιζώντες και τους συγγενείς τους. Συγκεντρώνουμε μαρτυρίες προφορικές και γραπτές. Τα τελικά αποτελέσματα της έρευνας θα παρουσιαστούν σε ειδική έκδοση που αναμένεται να δοθεί δωρεάν στα σχολεία της πόλης».Πρωτoήρθε στην Ελλάδα πριν από κάποια χρόνια, την πρώτη φορά για διακοπές. Τελικά η χώρα μας, ειδικά η Θεσσαλονίκη, της άρεσε πάρα πολύ και έτσι πριν δύο χρόνια αποφάσισε πως θα μείνει εδώ για πάντα. Δεν την τρομάζει η οικονομική κρίση και η αβεβαιότητα της, γιατί όπως λέει «οι δύσκολες εποχές είναι πιο ενδιαφέρουσες».
Εδώ και κάποιους μήνες, παράλληλα με τοι διδακτορικό της, η 25χρονη πολωνέζα πολιτική επιστήμονας Μποζένα Νόβακ ασχολείται με το όχι πολύ μακρινό (και δυσάρεστο) παρελθόν της Ελλάδας, ερευνώντας τα χρόνια της Κατοχής.
«Πρόκειται για το ελληνικό παρακλάδι της έρευνας ''Ignoring the past is condemning the future'' (Αγνοώντας το παρελθόν, καταδικάζεις το μέλλον), η οποία ασχολείται με τα θύματα του ναζισμού στα Βαλκάνια και γίνεται ταυτόχρονα σε Ελλάδα, ΠΓΔΜ,, Ρουμανία και Βουλγαρία», δηλώνει.
Στην Ελλάδα, το πρόγραμμα υλοποιεί η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Ενωμένες Κοινωνίες των Βαλκανίων» με την κυρία Νόβακ να είναι επικεφαλής όσων εργάζονται για αυτό σε ουσιαστικά εθελοντική βάση, όπως άλλωστε εθελόντρια είναι και η ίδια.
Μαζί της είναι φοιτητές από όλη την Ευρώπη, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται στην χώρα μας μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος EVS (European Voluntary Service).
«Ήδη έχουμε κάνει δεκάδες συνεντεύξεις από επιζώντες και τους συγγενείς τους. Συγκεντρώνουμε μαρτυρίες προφορικές και γραπτές. Τα τελικά αποτελέσματα της έρευνας θα παρουσιαστούν σε ειδική έκδοση που αναμένεται να δοθεί δωρεάν στα σχολεία της πόλης», λέει η κυρία Νόβακ. Τα στοιχεία που ως τώρα έχουν συγκεντρωθεί βρίσκονται στον ιστότοπο http://
«Το φθινόπωρο θα ακολουθήσει και συνέδριο με συμμετέχοντες από τις άλλες βαλκανικές χώρες, που μετείχαν στο πρόγραμμα», λέει η κυρία Νόβακ. Προερχόμενη από μια χώρα όπου εντός των συνόρων της βρίσκονταν τα μεγάλα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως το Άουσβιτς, δεν πίστευε πριν ξεκινήσει την έρευνα ότι το πέρασμα του Ναζισμού από την Ελλάδα άφησε τόσο έντονα το στίγμα του.
«Οι ιστορίες μοιάζουν αρκετά με αυτές που έχω ακούσει στην Πολωνία. Αυτό που διαφέρει είναι ότι στην Πολωνία ακόμα και άνθρωποι που δεν είχαν προσωπική ή οικογενειακή εμπλοκή στο ζήτημα, γνωρίζουν λεπτομέρειες. Εδώ αρκετοί δεν ήξεραν καν ότι πολλά γνωστά σημεία της πόλης, όπως το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά, χρησιμοποιούνταν για εκτελέσεις και βασανιστήρια».
Μνήμες κάθε είδους
Οι απαντήσεις που παίρνει στις συνεντεύξεις πολλές και διαφορετικές. Από ανθρώπους που θυμούνται την παραμικρή λεπτομέρεια της περιόδου μέχρι άλλους που έζησαν την Κατοχή σε πολύ μικρή ηλικία και θυμούνται τους Γερμανούς «σαν κάτι ευγενικούς κυρίους που έμεναν στο σπίτι». Κάποιοι συσχετίζουν το σήμερα με το τότε. «"Ό, τι μας κάνανε τότε οι Γερμανοί, μας το κάνουν και σήμερα δια της οικονομίας", μου είπε ένας ηλικιωμένος κύριος», διηγείται η κυρία Νόβακ.
Η 24χρονη φοιτήτρια Διεθνών Σχέσεων Σάρα Μέντεζ, από την Πορτογαλία, βοήθησε το τελευταίο διάστημα σε κάποια τμήματα της έρευνας. Σε αντίθεση με την Ελλάδα ή την Πολωνία ,η δική της χώρα δεν συμμετείχε καν στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. «Στο σχολείο διδασκόμαστε την ιστορία της εποχής, όμως είναι τελείως διαφορετικό να τα ακούς από ανθρώπους ή συγγενείς ανθρώπων που τα έζησαν οι ίδιοι», δηλώνει.
Στην Ελλάδα ήρθε τον Ιανουάριο στο πλαίσιο προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών. Λίγους μήνες αργότερα η νόσος του… ΔΝΤ χτύπησε και την πατρίδα της.
«Είναι το πρώτο πράγμα που μου λένε οι Έλληνες όταν τους λέω ότι είμαι από την Πορτογαλία», λέει γελώντας. Οι δύο λαοί έχουν ομοιότητες, όμως κατά τη γνώμη της οι συμπατριώτες της είναι «αρκετά πιο ήσυχοι όσων αφορά τον τόνο της διαμαρτυρίας τους. Στην πραγματικότητα περιμένουν από τους νέους να βγουν μπροστά και να αντιδράσουν».
Τι είναι το EVS
Η Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία, γνωστή και ως EVS (European Voluntary Service), είναι μία από τις πιο οργανωμένες ευκαιρίες για εθελοντική εργασία στην Ευρώπη, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Νέοι ηλικίας 18-30 μπορούν να εργαστούν εθελοντικά σε μια ΜΚΟ για διάστημα 2-12 μηνών σε ένα καθορισμένο project στον κοινωνικό, περιβαλλοντικό ή πολιτιστικό τομέα. Για το διάστημα που απασχολούνται στο πρόγραμμα η EVS τους παρέχει διαμονή, διατροφή, τα εισιτήρια του ταξιδιού, μηνιαίο χαρτζιλίκι και ασφάλιση.