Υπό κατάρρευση είναι τα αρχοντικά της οικογένειας Ζάππα στο Λάμποβο της Βορείου Ηπείρου, παρότι αποτελούν μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς. Και αυτό αποτελεί φυσιολογική εξέλιξη, αφού τόσο το Αλβανικό κράτος, όσο και η Ζάππειος Επιτροπή εν Ελλάδι (εδρεύει στην Αθήνα) αδιαφορούν πλήρως. Καλά. το Αλβανικό κράτος μπορεί να μην θέλει ή να μην έχει την οικονομική δυνατότητα να αναστηλώσει τα αρχοντικά. Η Ζάππειος Επιτροπή, όμως, που τα διαχειρίζεται, τι κάνει; Η δικαιολογία ότι τα αρχοντικά είναι σε Αλβανικό έδαφος, γι' αυτό δεν παρεμβαίνει, είναι μάλλον ανίσχυρη. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον το εμπεριστατωμένο ρεπορτάζε του Κώστα Αγόρη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, στην εφημερίδα "ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ":Στο χωριό Λάμποβο της Βορείου Ηπείρου τα δύο μέγαρα της οικογένειας Ζάππα χάσκουν ετοιμόρροπα και απροσπέλαστα στον επισκέπτη που θα θελήσει να τα δει από κοντά!Παράλληλα, τα παιδιά του χωριού είναι αναγκασμένα να κάνουν μάθημα σε οίκημα του… ΟΤΕ, αφού το κτίριο που είχαν χτίσει ως σχολείο οι Ζαππαίοι έχει πουληθεί, ενώ η Ζάππειος Επιτροπή που διαχειρίζεται το Κληροδότημα των δύο Ευεργετών, αγνοώντας προφανώς τα όσα όριζαν οι ίδιοι στις διαθήκες τους, δεν έχει έδωσε μέχρι σήμερα ούτε… ένα ευρώ για την ανοικοδόμηση του Ναού της Υπαπαντής στο Λάμποβο, η οποία έγινε με χρήματα της Μητρόπολης Αργυροκάστρου. Τέλος απ’ τα σχολεία της Βορείου Ηπείρου, που όριζαν οι Ζαππαίοι στη διαθήκη τους να επιχορηγούνται σε ετήσια βάση, μόνο δύο παίρνουν κάθε χρόνο ένα χρηματικό βοήθημα.Τι έχει μείνει τελικά στο Λάμποβο που να θυμίζει τους Ευάγγελο και Κων/νο Ζάππα; Ένα μαρμάρινο μνημείο με τα κεφάλια τους πάνω, χωρίς όμως καμία σχετική επιγραφή, ενώ ένα κρανίο που λέγεται ότι ανήκε στον Ζάππα, τοποθετήθηκε από τον Μητροπολίτη σ’ ένα κουτί, αφού κανείς δεν ενδιαφέρθηκε τόσα χρόνια να το περιμαζέψει!Τα παραπάνω αναφέρει ο συνεργάτης του «Π.Λ.» κ. Χρήστος Γκόγκας, ο οποίος βρέθηκε πρόσφατα στο Λάμποβο και περιηγήθηκε στο χωριό, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να πλησιάσει και τα δύο ερειπωμένα μέγαρα της οικογένειας Ζάππα. Χαρακτηριστικές όμως της κατάστασης στην οποία αυτά βρίσκονται είναι οι φωτογραφίες που ο ίδιος τράβηξε από μακριά, ενώ το άρθρο του που ακολουθεί αυτούσιο αναφέρεται με γλαφυρό τρόπο σε σημεία της διαθήκης των μεγάλων Βορειοηπειρωτών Ευεργετών Ζάππα που η οικεία Επιτροπή αποφεύγει σήμερα να τηρήσει.
ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΩΝ ΖΑΠΠΑΙΩΝ
Ιδού τι αναφέρει ο κ. Γκόγκας με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψή του στο Λάμποβο της Βορείου Ηπείρου:Πριν λίγες μέρες ανέβηκα με δύο φίλους στο Λάμποβο, τη γενέτειρα των ευκλεών μεγάλων ευεργετών του έθνους, Ευαγγέλου και Κωνσταντίνου Ζάππα. Πίστευα ότι από 1990, που άνοιξαν τα σύνορα με την Αλβανία, μέχρι σήμερα (πέρασαν 20 ολόκληρα χρόνια) ήταν χρόνος αρκετός ώστε η Επιτροπή που διαχειρίζεται το μεγάλο Κληροδότημα των Ζαππαίων, να έχει την ευχέρεια να υλοποιήσει μερικά τουλάχιστον από αυτά που παραγγέλλουν στις Διαθήκες τους οι ευλογημένοι εκείνοι άνδρες.Όμως, φθάνοντας στο μεσοχώρι του Λαμπόβου, ένα χωριό που απέχει 18 χιλιόμετρα από το Αργυρόκαστρο, αντίκρισα μια απελπιστική κατάσταση. Σε μια μικρή πλατεία 15 παιδιά του Δημοτικού Σχολείου έπαιζαν, ενώ από πάνω τους ακριβώς έχασκαν ερειπωμένα τα δύο μέγαρα των Ζαππαίων. Χαιρέτησα το δάσκαλο και τα παιδιά, τους ρώτησα πού κάνουν μάθημα και μου απάντησαν, σε ένα πολύ μικρό οίκημα του ΟΤΕ εκεί δίπλα, γιατί το διώροφο κτίριο που οι Ζαππαίοι είχαν χτίσει για σχολείο, είχε πουληθεί και ο ιδιοκτήτης του το επισκεύαζε. Μόνο μια μαρμάρινη πλάκα στο τοίχο μας πληροφορούσε ότι αυτό το οίκημα χτίστηκε το 1880 από τους Ζαππαίους για σχολείο και εργαστήριο υφαντουργίας και ραπτικής.Επάνω ακριβώς από την αυλή άντεχαν ακόμα τα ερειπωμένα μέγαρα του Ευαγγέλου και Κων/νου Ζάππα. Λιθοσωριές και χώματα γύρω – γύρω, οπότε ήταν αδύνατο να προσεγγίσεις τα κτίρια. Η κεντρική είσοδος στην αυλή των κτιρίων ήταν μισογκρεμισμένη και επικίνδυνη για τον επισκέπτη και τριγύρω οι κάτοικοι του χωριού έχουν χτίσει μικρές παράγκες για αποθήκες ή για στάβλους και μόνο από μακριά μπορούσες να αντικρίσεις την ελεεινότητα των μεγάρων των Ζαππαίων και φυσικά, γιατί όχι και το αποκορύφωμα της αδιαφορίας των διαχειριστών των μεγάλων Ζαππαίων Κληροδοτημάτων.Ρώτησα το δάσκαλο αν έλαβαν καμιά βοήθεια για το σχολείο του ή τους μαθητές και μου απάντησε χαμογελώντας, «ασφαλώς ειρωνεύεσαι με την ερώτηση αυτή»!
Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ
Μπροστά από τα ερειπωμένα μέγαρα των Ζαππαίων, υψώνονταν μια νεόκτιστη εκκλησία πολύ περιποιημένη. Εκεί για πολλά χρόνια βρίσκονταν μισογκρεμισμένος ο Ναός της Υπαπαντής του Κυρίου, για τον οποίο με το άρθρο 10 της Διαθήκης του ο Κων/νος Ζάππας είχε παραγγείλει «η Ζάππειος Επιτροπή να φροντίσει να κτιστεί εκ θεμελίου» και εκεί παρακαλούν στις Διαθήκες τους να γίνεται την ημέρα του Αγίου Αθανασίου, είτε του Μαΐου είτε του Ιανουαρίου, το μνημόσυνό τους, με τον Αρχιερέα και να του δίνουν 5 λίρες, από μία εις τους ιερείς και εις «τα ευρισκόμενα παιδία και κοράσια από δέκα φράγκα». Χάρηκα γιατί ο Ναός αυτός από ερείπιο που ήταν πριν λίγα χρόνια τώρα είναι νεόκτιστος. Ρώτησα πάλι το δάσκαλο αν γίνεται μνημόσυνο εκεί κάθε χρόνο για τους Ζαππαίους. Όχι μου είπε ο καλός εκπαιδευτικός. Μόνο εφέτος που έγινε ο Ναός, ήρθαν και λειτούργησε ο Δεσπότης και πολλοί άλλοι. Ποιος επισκεύασε έτσι ωραία την εκκλησία, ξαναρώτησα, για να μου πούνε ότι η Μητρόπολη την έφτιαξε. «Εσείς πήρατε τίποτε την ημέρα εκείνη; ΟΧΙ τίποτε», μου είπαν.
ΜΝΗΜΕΙΟ ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΓΡΑΦΗ
Εκεί μπροστά στην Εκκλησία ήταν ένα μαρμάρινο μνημείο, που στην πίσω του πλευρά είχε ανάγλυφα δύο κεφάλια, τα οποία δεν έγραφαν τίποτε. Τι είναι αυτό το μάρμαρο, ρώτησα το δάσκαλο. Είναι το μνημείο, είπαν, των Ζαππαίων. Εδώ κοντά, ξαναρώτησα σε ένα σπίτι παλαιότερα μας είχαν δείξει μια κεφαλή ανθρώπου και είπαν ότι ήταν του Ζάππα. Τι έγιναν αυτά τα οστά; Τα τοποθέτησαν στη βάση του μνημείου; Όχι, ποιος θα το έκανε αυτό; Ο Δεσπότης όμως παρακάλεσε την κυρία και του το έδωσε και το έβαλε στο γυναικείο, μέσα σε ένα κουτί.Κατεβαίνοντας από το Λάμποβο για τα Γιάννενα, πέρασα από το Μητροπολίτη Αργυροκάστρου κ. Δημήτριο και αφού τον συγχάρηκα για το έργο που επιτελεί τον ρώτησα: Σεβασμιώτατε, ποιος διέθεσε τα χρήματα για την ανοικοδόμηση της Εκκλησίας στο Λάμποβο και πόσα διέθεσε η Ζάππειος Επιτροπή; Και η απάντηση του Μητροπολίτη: «Από τη Ζάππειο Επιτροπή δεν πήραμε ΟΥΤΕ ΔΕΚΑΡΑ»! Γύρισα στα Γιάννενα απογοητευμένος για την αδιαφορία, μάλλον για την περιφρόνηση, της Ζαππείου Επιτροπής απέναντι στην άγια βούληση των μεγάλων Ευεργετών.
ΤΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ
Σε παλαιότερη ερώτηση φορέων της πόλης μας προς τη Ζάππειο Επιτροπή, γιατί αφήνουν έτσι μισογκρεμισμένα τα μέγαρα των ευεργετών της, απάντησαν ότι δεν έχουν ξεκαθαρίσει ακόμα το ιδιοκτησιακό πρόβλημα με την Αλβανία και ότι έχουν αναθέσει σε δικηγόρο, προ πενταετίας, στα Τίρανα το έργο αυτό. Φυσικά, αν ήθελαν να είναι συνεπείς, θα ανέθεταν το θέμα στις διπλωματικές μας αρχές και θα είχε λυθεί από καιρό.
ΟΥΤΕ… ΕΥΡΩ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ!
Από όλη αυτή την ιστορία, προκύπτει ότι η Ζάππειος Επιτροπή δε… σκοτίζεται για όσα έχουν παρακαλέσει στις Διαθήκες τους οι μεγάλοι Εθνικοί μας Ευεργέτες. Διαφορετικά από το 1990, που άνοιξαν τα σύνορα με την Αλβανία, είχαν όλη τη δυνατότητα να ανεβούν κάποια μέλη της στο Αργυρόκαστρο, να συνεννοηθούν με τον εκεί Γενικό μας Πρόξενο και να δώσουν ζωή στο Σχολείο, στους κατοίκους, στην περιοχή, με την υλοποίηση μερικών από τα άρθρα των Διαθηκών, που αυτοί είναι διαχειριστές των. Τίποτε δεν έχουν κάνει εδώ και είκοσι χρόνια. Μπορούσαν π.χ. να κρατήσουν όρθια τα περίλαμπρα μέγαρά τους στο Λάμποβο, το Ναό της Υπαπαντής, το μοναστήρι τους στο Τρομπούκι που έχει μείνει ερείπιο, να επιχορηγούν κάθε χρόνο μερικά σχολεία της Βόρειας Ηπείρου με τρεις χιλιάδες φράγκα, της εποχής εκείνης του 1801, που έγραφε τη Διαθήκη του ο Κων/νος Ζάππας, ήτοι Λέκελι, Δρόβιανη, Δέλβινο, Κηπαρού Χιμάρας, Κακόσι, Κάριανη, Χοντοκούκι και Φιλιατών.Δεκάρα τσακιστή δεν έδωσαν σε κανένα σχολείο, εκτός από αυτό των Φιλιατών, που έτυχε προ καιρού να προεδρεύει Φιλιαταίος δικαστικός, και έτσι στέλνουν από 5.000 ευρώ, και στα δύο σχολεία της πόλης αυτής κάθε χρόνο.
ΜΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το περασμένο Καλοκαίρι, που ήρθε στην πόλη μας ο κ. Απ. Μπότσος, αντιπρόεδρος της Ζαππείου Επιτροπής, για να παραστεί στα εγκαίνια μιας φοιτητικής εστίας, και παρέμεινε μερικές μέρες στο Ζαγόρι, πατρίδα των προγόνων του, παρακλήθηκε από φίλους του να μεταβεί μαζί τους για μια μέρα στο Λάμποβο και το δέχτηκε. Ειδοποιήθηκε ο Γεν. Πρόξενός μας στο Αργυρόκαστρο και τον περίμενε, ο Υπουργός εργασίας της Αλβανίας, εκλεγμένος από τον Ελληνισμό, που προθυμοποιήθηκε να στείλει στην Κακαβιά το αυτοκίνητό του, ο Μητροπολίτης Αργυροκάστρου που θα τον συνόδευε για να διαβάσει τρισάγιο στο μνημείο των Ζαππαίων και οι εκεί χωριανοί που τον περίμεναν να του προσφέρουν ένα τσίπουρο. Ο κ. Μπότσος όμως με πρόφαση την μικρή ασθένεια φίλου του, δε δέχτηκε να πραγματοποιήσει την επίσκεψη - προσκύνημα την ορισθείσα ημέρα, αλλά ούτε και όλες τις επόμενες ημέρες, που παρέμεινε στο Ζαγόρι.
* * *
Ύστερα από το τελευταίο αυτό περιστατικό, ασφαλώς όλοι καταλαβαίνουν την καλή διάθεση της Επιτροπής των Ζαππαίων για όσα γράφουν στις Διαθήκες τους οι ευκλεείς μεγάλοι του Έθνους μας Ευεργέτες. Δεκάρα δεν περισσεύει για το Λάμποβο και τη Β. Ήπειρο. Εποχή κρίσεως ίσως. Και η πίκρα ασφαλώς μεγαλώνει όταν βλέπουμε στην εφημερίδα των Αθηνών ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ της 26-9-05 την περιγραφή Λαμπρής τελετής στο Ζάππειο, με την παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Οικουμενικού Πατριάρχου και πλήθους προσωπικοτήτων για τη συμπλήρωση 140 χρόνων από το θάνατο του Ευαγγέλου Ζάππα. Για το Λάμποβο όμως και τη Βόρειο Ήπερο, ούτε ένα κεράκι στους τάφους τους…".