Η
εξερεύνηση σπηλαίων της Θεσπρωτίας, που έχει πολλά και αξιόλογα, δεν έχει προχωρήσει σχεδόν καθόλου. Χρειάζονται αυτοψίες, που θα καταγραφούν σε υπηρεσιακές εκθέσεις και θα αποτελέσουν μία πρώτη βάση για συστηματική προσέγγιση και γνώση των σπηλαίων του τόπου. Αφού γίνει η καταγραφή όλων των σπηλαίων του νομού, προκειμένου να αξιολογηθούν, να καταστούν προσβάσιμα και επισκέψιμα από το ευρύ κοινό και να αξιοποιηθούν τουριστικά.αρακτηριστικά αναφέρουμε το σπήλαιο της Λυγιάς στο Δρέπανο Ηγουμενίτσας, το σπήλαιο του αγίου Αρσενίου στη Βέλλιανη Παραμυθιάς και το σπήλαιο του οσίου Νείλου στο Γηρομέρι Φιλιατών, της Σίδερης κ.λπ. Η περιοχή στο σπήλαιο της Λυγιάς, οριοθετείται από τρείς μεγάλες οπές στους βράχους Το εσωτερικό της σπηλιάς υπάρχει ένας θόλος (ύψους περίπου 6μ.) από ιζηματογενές πέτρωμα στις αποχρώσεις του καφέ και του πράσινου. Στο βάθος, σας περιμένει μία «ιδιωτική» παραλία με βότσαλα. Στη σπηλιά του αγίου Αρσενίου στη Βέλλιανη υπήρχε σκήτη, που τη χρησιμοποιούσαν οι μοναχοί της μονής του αγίου Ιωάννου της Βέλλιανης, η οποία καταστράφηκε γύρω στα 1870. Σήμερα διασώζεται μέσα στη σπηλιά τμήμα της σκήτης και παλιά αγιογραφία στο βράχο. Πριν 30-40 χρόνια μια ομάδα νέων τότε ανθρώπων, από τα κοντινά χωριά με πολύ κόπο ανακατασκεύασαν την σκήτη σε μικρό εκκλησάκι και άρχισε να εορτάζεται κάθε χρόνο η γιορτή του Αγ. Αρσενίου. Ο όσιος Νείλος, μετά από πρόσκληση κατοίκων της Θεσπρωτίας μετέβη στην περιοχή του Γηρομερίου και εγκαταστάθηκε σε ένα παλαιό ασκητήριο, στη σπηλιά ενός απότομου βράχου, στη θέση Ροδάνι, απέναντι από την σημερινή τοποθεσία της Μονής. Το σπήλαιο Σίδερης κατοικήθηκε κατά τη νεολιθική εποχή.
Η
εξερεύνηση σπηλαίων της Θεσπρωτίας, που έχει πολλά και αξιόλογα, δεν έχει προχωρήσει σχεδόν καθόλου. Χρειάζονται αυτοψίες, που θα καταγραφούν σε υπηρεσιακές εκθέσεις και θα αποτελέσουν μία πρώτη βάση για συστηματική προσέγγιση και γνώση των σπηλαίων του τόπου. Αφού γίνει η καταγραφή όλων των σπηλαίων του νομού, προκειμένου να αξιολογηθούν, να καταστούν προσβάσιμα και επισκέψιμα από το ευρύ κοινό και να αξιοποιηθούν τουριστικά. αρακτηριστικά αναφέρουμε το σπήλαιο της Λυγιάς στο Δρέπανο Ηγουμενίτσας, το σπήλαιο του αγίου Αρσενίου στη Βέλλιανη Παραμυθιάς και το σπήλαιο του οσίου Νείλου στο Γηρομέρι Φιλιατών, της Σίδερης κ.λπ. Η περιοχή στο σπήλαιο της Λυγιάς, οριοθετείται από τρείς μεγάλες οπές στους βράχους Το εσωτερικό της σπηλιάς υπάρχει ένας θόλος (ύψους περίπου 6μ.) από ιζηματογενές πέτρωμα στις αποχρώσεις του καφέ και του πράσινου. Στο βάθος, σας περιμένει μία «ιδιωτική» παραλία με βότσαλα. Στη σπηλιά του αγίου Αρσενίου στη Βέλλιανη υπήρχε σκήτη, που τη χρησιμοποιούσαν οι μοναχοί της μονής του αγίου Ιωάννου της Βέλλιανης, η οποία καταστράφηκε γύρω στα 1870. Σήμερα διασώζεται μέσα στη σπηλιά τμήμα της σκήτης και παλιά αγιογραφία στο βράχο. Πριν 30-40 χρόνια μια ομάδα νέων τότε ανθρώπων, από τα κοντινά χωριά με πολύ κόπο ανακατασκεύασαν την σκήτη σε μικρό εκκλησάκι και άρχισε να εορτάζεται κάθε χρόνο η γιορτή του Αγ. Αρσενίου. Ο όσιος Νείλος, μετά από πρόσκληση κατοίκων της Θεσπρωτίας μετέβη στην περιοχή του Γηρομερίου και εγκαταστάθηκε σε ένα παλαιό ασκητήριο, στη σπηλιά ενός απότομου βράχου, στη θέση Ροδάνι, απέναντι από την σημερινή τοποθεσία της Μονής. Το σπήλαιο Σίδερης κατοικήθηκε κατά τη νεολιθική εποχή.