Του π. Ηλία Μάκου
Μετά από 111 χρόνια συνεχούς λειτουργίας, με εκπαιδευτική και εθνική προσφορά, μπήκαν τίτλοι τέλους στην Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς, που τα 16 τελευταία χρόνια λειτουργούσε ως Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία, καθώς αυτή και εκείνη της Θεσσαλονίκης καταργήθηκαν, σύμφωνα με απόφαση του υπουργείου Παιδείας, και έμειναν της Αθήνας και της Κρήτης.
Από το 1911, που πρωτοξεκίνησε, μέχρι και τώρα, που καταργήθηκε, υπήρξε ένας χώρος διδαχής, ο ζωντανός λύχνος, ο νους και η καρδιά της Ορθόδοξης παιδείας στην ευρύτερη περιοχή.
Λειτουργούσε στους χώρους της περιώνυμης Μονής Βελλάς, που ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ. και ανακαινίστηκε σε μεγάλο βαθμό το έτος 1745 μ.Χ., όπως μαρτυρεί η επιγραφή πάνω ακριβώς από την είσοδο του καθολικού της.
Στο ναό της Μονής – που είναι τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος – δεσπόζει η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βελλαϊτίσσης, που είναι η προστάτης της Βελλάς.
Ξεχωριστό επίσης, είναι το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο, καλλιτεχνημένο αριστουργηματικά, ενώ κοσμείται ο ναός απο αγιογραφίες αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και ιστορικών, όπως του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Πλουτάρχου κλπ.
Η Μονή Βελλάς πρόσφερε σημαντικό πνευματικό έργο την περίοδο της Τουρκοκρατίας στην περιοχή της Ηπείρου, ενώ την εποχή του Αλή πασά ερημώθηκε και απαλλοτριώθηκε μεγάλο μέρος της περιουσίας της, για να ξανανθίσει στις αρχές του 20ου αι. ως Εκκλησιαστική Σχολή.
Και η φωνή του παρελθόντος και η παράδοση και η λαμπρή πορεία του εκπαιδευτικού ιδρύματος, θα διαφυλάσσουν τις περγαμηνές του, παρά την αύση της λειτουργίας του.
Η Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς Ιωαννίνων δημιουργήθηκε από το Μητροπολίτη Βελλάς και Κονίτσης, μετέπειτα Μητροπολίτη Ιωαννίνων και κατόπιν Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνα Βλάχο και λειτούργησε αρχικά ως Ιεροδιδασκαλείο, με σκοπό τη μόρφωση ιερέων και διδασκάλων για την εξυπηρέτηση, κατά κύριο λόγο, των περιοχών της Ηπείρου.
Διένυσε τα 111 χρόνια ύπαρξής της τις εξής φάσεις: Ιερατική Σχολή από το 1911 ως το 1924, με τετραετές πρόγραμμα σπουδών (τύπος Ιεροδιδασκαλείου).
Αγροτικό Ιεροδιδασκαλείο από το 1927 ως το 1939, με πενταετές πρόγραμμα σπουδών.Ιεροδιδασκαλείο από το 1939 ως το 1977, με εξαετές πρόγραμμα σπουδών.
Εκκλησιαστική Παιδαγωγική Ακαδημία από το 1977 ως το 1989, με τριετές πρόγραμμα σπουδών.
Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς από το 1993 ως το 2006, με τριετές πρόγραμμα σπουδών (και από το 2001 ως το 2006, με έξι εξάμηνα σπουδών, επιπέδου Τ.Ε.Ι.).
Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Βελλάς Ιωαννίνων από το 2006 ως το 2022, με οκτώ εξάμηνα σπουδών πανεπιστημιακού επιπέδου και με δύο κατευθύνσεις: α) Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών, και β) Πρόγραμμα Εκκλησιαστικής Μουσικής και Ψαλτικής.
Το εκκλησιαστικό παιδαγωγικό της έργο, που αποτέλεσε μια ιερή και αληθινή αποστολή, δύσκολη και πολύπλευρη, έχει εκπληρωθεί, στη διαδρομή του χρόνου, ανάμεσα σε πολλές δοκιμασίες και ποικίλες αντιξοότητες.
Ένα έργο, που νοηματοδότησε τις ανθρώπινες αξίες, γιατί διαχρονικός σκοπός της Σχολής ήταν η παιδεία ως ηθικό αγαθό.
Η πορεία της διαλάμβανε δύο στοιχεία άρρηκτα μεταξύ τους συνδεδεμένα, τη μόρφωση και το ήθος, την επιστήμη και την αρετή.
Το αποτέλεσμα της διδασκαλίας και της μάθησης στη Σχολή Βελλάς ήταν εξαιρετικά.
Όχι μόνο στο πεδίο των γνώσεων και δεξιοτήτων, που μπορούν με κάποιο τρόπο να αξιολογηθούν, αλλά και σε παραμέτρους, που δεν είναι εύκολο να μετρηθούν, που, όμως, αποτελούν την πεμπτουσία της παιδείας.
Πρόκειται για το επίπεδο της ψυχικής καλλιέργειας των σπουδαστών, στη βάση της ελληνοχριστιανικής ταυτότητας.
Έτσι η Σχολή στο διάβα των δεκαετιών, βασισμένη στα σταθερά παιδευτικά δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία η γενική κατάρτιση οφείλει να αφορά τον εσωτερικό κόσμο του εκπαιδευόμενου, ανέδειξε την πνευματικότητα, με την οποία μεταμορφώνεται ο άνθρωπος.
Η Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς υπήρξε μια ζωντανή μαρτυρία και απόδειξη ότι δεν είναι δυνατόν να διαχωριστούν θρησκεία και παιδεία.
Η θρησκεία επιδιώκει και ωθεί προς την καλλιέργεια των αρετών, αλλά και η παιδεία, αν δεν αποβλέπει στην άσκηση των αρετών, δεν είναι παιδεία.
Με την παιδεία επιδιώκεται να δοθεί στον άνθρωπο η αγωγή εκείνη, η οποία θα τον κάνει ικανό, αφ' ενός να καλυτερεύσει τους όρους διαβίωσής του και αφ' ετέρου να αναπτύσσει συνεχώς τον εσωτερικό του ψυχικό κόσμο, κάτι, που αποτελεί βασική προτεραιότητα και της πίστης. Τώρα πια δεν θα υπάρχει η Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς ως εκπαιδευτικό ίδρυμα, αλλά η λαμπρή ιστορία της δεν πρόκειται ούτε να ξεχαστεί, ούτε να διαγραφεί, γιατί σημάδεψε και είναι φωλιασμένη στις καρδιές αμέτρητων ανθρώπων, που πέρασαν από εκεί στο διάβα του χρόνου και έγιναν στη συνέχεια επίλεκτα στελέχη είτε της Εκκλησίας είτε της κοινωνίας, ανελισσόμενοι σε διάφορους επαγγελματικούς τομείς.
Η Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς υπήρξε μια ζωντανή μαρτυρία και απόδειξη ότι δεν είναι δυνατόν να διαχωριστούν θρησκεία και παιδεία.
Η θρησκεία επιδιώκει και ωθεί προς την καλλιέργεια των αρετών, αλλά και η παιδεία, αν δεν αποβλέπει στην άσκηση των αρετών, δεν είναι παιδεία.
Με την παιδεία επιδιώκεται να δοθεί στον άνθρωπο η αγωγή εκείνη, η οποία θα τον κάνει ικανό, αφ' ενός να καλυτερεύσει τους όρους διαβίωσής του και αφ' ετέρου να αναπτύσσει συνεχώς τον εσωτερικό του ψυχικό κόσμο, κάτι, που αποτελεί βασική προτεραιότητα και της πίστης.
Τώρα πια δεν θα υπάρχει η Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς ως εκπαιδευτικό ίδρυμα, αλλά η λαμπρή ιστορία της δεν πρόκειται ούτε να ξεχαστεί, ούτε να διαγραφεί, γιατί σημάδεψε και είναι φωλιασμένη στις καρδιές αμέτρητων ανθρώπων, που πέρασαν από εκεί στο διάβα του χρόνου και έγιναν στη συνέχεια επίλεκτα στελέχη είτε της Εκκλησίας είτε της κοινωνίας, ανελισσόμενοι σε διάφορους επαγγελματικούς τομείς.
