(Σ. Σ.: Άλλη μια εξαιρετική ιστορική μονογραφία από την ιστορία της περιοχής Παραμυθιάς μας προσφέρει ο ακάματος ιστορικός ερευνητής Μάριος Μπίκας.
Αναφέρεται στη μαύρη, δραματική και σκληρή περίοδο της τυραννίας των Γερμανών κατακτητών και των Μουσουλμάνων "Τσάμηδων" συνεργατών τους.
Ο κ. Μπίκας διασώζει αυθεντικά στοιχεία μέσα από μαρτυρίες και συμβάλλει καθοριστικά στην ανάδειξη και διατήρηση της ιστορικής μνήμης ).
***
Σκάλα Παραμυθιάς 24 Σεπτέμβρη 1943: Οι Αντάρτες φονεύουν έξι (6) Γερμανούς στρατιώτες και τραυματίζουν τρεις (3)
Γράφει ο εκπαιδευτικός Μάριος Μπίκας
Στις 24
Σεπτέμβρη 1943 Γερμανοί στρατιώτες μαζί με ντόπιους μουσουλμάνους Τσάμηδες[1] (δεν
είναι γνωστός ο ακριβής αριθμός, τόσο των Γερμανών όσο και των μουσουλμάνων
Τσάμηδων) ανέβηκαν για αναγνώριση στη Σκάλα της Παραμυθιάς. Έφθασαν στην Τριόδα[2].
Κατέβηκαν στο πέτρινο εικόνισμα, που
υπήρχε εκεί παλιά. Πέρασαν τα γκρέκια του Νικόλα Γώγου και το λακκάκι
(ρέμα), που κατέβαινε από τον ΄Αι Μηνά.
Και, πλησιάζοντας στη θέση Ρούπη,
έπεσαν οι πρώτες τουφεκιές από τους Αντάρτες. Οι Γερμανοί ανταπέδωσαν. Οι
μου-σουλμάνοι Τσάμηδες σκορπίστηκαν και κρύφτηκαν. Όταν όμως οι πυροβολισμοί ανάμεσα στους Γερμανούς και
στους Αντάρτες πύκνωσαν, άρχισαν κι αυτοί να πυροβολούν. Ποιον όμως
πυροβολούσαν; τους Αντάρτες ή τους Γερμανούς; Στο μέρος αυτό φονεύτηκαν έξι (6) Γερμανοί στρατιώτες και
τραυματίστηκαν τρεις (3). Οι
υπόλοιποι μαζί με τους τραυματίες και τους μουσουλμάνους Τσάμηδες
τράπηκαν σε φυγή, εγκαταλείποντας στο πεδίο
της μάχης τους νεκρούς. Οι Αντάρτες στη συνέχεια κατέβηκαν από τα υψώματα και,
αφού αφαίρεσαν από τους νεκρούς όλον τον οπλισμό τους και τα κράνη …, επέστρεψαν ανενόχλητοι στα μετερίζια τους.
Οι Αντάρτες
Οι κατακτητές Ιταλοί και Γερμανοί, αφιχθέντες στην
Παραμυθιά αντί-στοιχα το Μάιο του 1941 και τον Ιούλιο του 1943 είχαν να
αντιμετωπί-σουν τους ΄Ελληνες Αντάρτες[3]. Οι
΄Ελληνες Αντάρτες έδρευαν στα ορεινά χωριά βόρεια, ανατολικά και νότια της Σκάλας της Παραμυθιάς. Τα χωριά αυτά
ήταν : η Πετροβίτσα, η Πλακωτή, η Οσδύνα
(Πέντε Εκκλησιές ), η ΄Ανω Σέλλιανη, η Σαλονίκη, η Λαμπανίτσα (Ελαταριά), το
Πετούσι, το Πόποβο (Αγία Κυριακή), η
Κορύστιανη (Φροσύνη), ο Αυλότοπος, το
Καριώτι, η Βέλλιανη, το Προδρόμι, το Καμίνι – Ζερβο-χώρι, η Αγορά, το Γαρδίκι
κ.ά. Ο εφοδιασμός των Ανταρτών με τρόφιμα, ενδύματα, υποδήματα και με άλλα είδη
ανάγκης, γινόταν από την Παραμυθιά. Για
το λόγο αυτόν ήθελαν οι Γερμανοί να καταστήσουν την Παραμυθιά μια νεκρή πόλη, ώστε οι αντάρτες να αναγκασθούν να διακόψουν
τις εναντίον τους πολεμικές επιχειρήσεις και σαμποτάζ.
Η
προσφορά των Μονών στους ΄Ελληνες Αντάρτες
Στην περιοχή της Παραμυθιάς τρεις (3) ήταν, κυρίως,
οι Μονές που βοήθησαν τους Αντάρτες κατά τη διάρκεια της τριπλής Κατοχής : Η Μονή της
Βέλλιανης, η Μονή των Παγανιών
και η Μονή της Μίχλας.
Η Μονή τη Βέλλιανης (Το καθολικό της).
Πλησίον
της και νότια υπήρχε το ηγουμενείο, ο οντάς και τα κελιά, οι υπόγειες αποθήκες
και το ελαιοτριβείο.
Φωτό
(1) (2012). Από το Αρχείο του Μ.Α.Μ.
Το εσωτερικό του Καθολικού της Μονής της Βέλλιανης.
΄Οσα λέει η πραγματικότητα, δεν λεν χίλιες φωτογραφίες.
Φωτό (2) (2015) : Από το Αρχείο του Αναστάσιου Ιωάννου Μπίκα.
Η Μονή των Παγανιών ανακαινισμένη
με κονδύλια του ΕΣΠΑ
Η Μονή τιμάται επί τη Κοιμήση της Θεοτόκου.
Στην εποχή των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913), αλλά και στην Κατοχή
υπήρξε το καταφύγιο των Εθελοντικών
Σωμάτων και των Ανταρτών της Εθνικής Αντίστασης.
Φωτό (3) (2014) : Την φωτό μού την έστειλε ο Κωνσταντίνος Ζιάγκος, φωτογράφος στην
Παραμυθιά.
Για παράδειγμα : Οι αντάρτες του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ διανυκτέρευαν στον οντά τη Μονής
της Βέλλιανης, σε διαφορετικά, όμως, κελιά[4]. Έβγαζαν
λάδι στο λιοτριβείο της. Κατείχαν χειρόμυλο
για το άλεσμα του καλαμποκιού. Το αλάτι, τα σπίρτα, το πετρέλαιο, που με
κίνδυνο της ζωής τους εξοικονομούσαν από
το Γαβανόζη (Ξηρόλοφο), ως και τα διάφορα άλλα τρόφιμα που αποκόμιζαν από
επιδρομές, τα αποθήκευαν στους υπόγειους
χώρους του ηγουμενείου της και στη
συνέχεια τα διέ-νειμαν στις οικογένειες,
που για ασφάλεια είχαν καταφύγει στις παρα-κείμενες του Κορύλα σπηλιές ή στα
Σουλιωτοχώρια Κορύστιανη, Κουκουλιούς, Πόποβο, Ρωμανό κ.ά. .
Σήμερα (2019),
από τις παραπάνω Μονές, μόνο η Μονή της Βέλλιανης, τιμώμενη επί τοις
γενεθλίοις του Ιωάννου του Προδρόμου, είναι ετοιμόρ-ροπη σε τέτοιο βαθμό, ώστε
απαγορεύεται η είσοδος στους πιστούς.
Η άτιπη Επιτροπή που σχηματίστηκε από Προδρομίτες
και Βελλιανίτες με πρόεδρο τον γιατρό Χρήστο Σιώζο (Προδρόμι) κατέβαλε
και κατά-βάλλει τεράστιες προσπάθειες για την αναστήλωσή της. Ελπίζουμε σύντομα
να αρχίσουν οι πρώτες εργασίες.
Η Μονή της Μίχλας[5] ή η Παναγία της Λαμποβήθρας, Πέντε Εκκλησιές (Οσδίνα), τιμάται επί τη γεννήσει της Παναγίας).
Φωτό (4) (2014) : Από
το διαδίκτυο
H αντιμετώπιση των ανταρτών
Για την ένοπλη αντιμετώπιση των Ανταρτών οι
κατακτητές, Ιταλοί και Γερμανοί, συνεργάστηκαν[6] με
τους μουσουλμάνους Τσάμηδες. Οι Γερ-μανοί μάλιστα τους είχαν υποσχεθεί, σε
αντάλλαγμα των υπηρεσιών τους, την
προσάρτηση της Θεσπρωτίας στην Αλβανία.
15
Αυγούστου 1943. Οι Γερμανοί μαζί
με τους μουσουλμάνους Τσά-μηδες συνέλαβαν, βάση
καταλόγου[7], 35 Παραμυθιώτες με
την κατηγορία ότι συνεργάζονταν με τους Αντάρτες. Τους
συλληφθέντες μετέφεραν στα Ιωάννινα, προκειμένου να τους εκτελέσουν ή να
τους οδηγήσουν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων της Γερμανίας. Στα Ιωάννινα,
Ο Σταύρος Κωσταράς με τη σύζυγό του Πανάγιω.
Ο Σταύρος Κωσταράς είναι ανιψιός του Οπλαρχηγού της ΄Εθνικής Αντίστασης Θεόδωρου Κωσταρά.
Φωτό (5) : Από το Αρχείο του Νικόλαου Αθαν. Μίνη ( συγγραφέα – δημοσιογράφου ).
όμως, ο Ιταλός διοικητής, αφού διαφώνησε με το σχέδιο των Γερμανών, αφέθησαν ελεύθεροι και επέστρεψαν στις εστίες τους.
Από τους 35 συλληφθέντες Παραμυθιώτες, οι αναγραφόμενοι π.κ. δώδεκα (12) συνελήφθησαν και πάλι την 27η Σεπτεμβρίου του 1943 και εκτελέστηκαν[8] στις 29.09.1943 :
« 2. Βαλασκάκης Ελευθέριος γιατρός 31 ετών
Χ 10. Δρίμπζιας Χαράλαμπος ράφτης 51 «
11. Τσούλας Κων/νος υποδηματ. 50 «
18. Μουσελίμης Σταύρος υπάλληλος 52 «
20. Κωσταγιάννης Γιάννης σιδηρουργός 56 «
23. Μπάρμπας Σπυρίδων μαθητής 15 «
24. Αλλιγιάννης Δημήτριος χαλκουργός 72 «
25. Μαρέτης Ανδρέας χρυσοχόος 79 «
26. Τσαμάτος Ευάγγελος ιερέας 72 «
Χ 27 Ρίγγας Αθανάσιος έμπορος 68 «
Χ 30. Ράφτης Αθανάσιος έμπορος 56 «
33. Κωτζιαρέλης Εμμανουήλ Διευθ. Τράπ. 38 «
Το Χ μπροστά από τα επώνυμα των τριών συλληφθέντων, Δρίμτζια Χαραλάμπους, Ρίγγα Αθανάσιου και Κωτζιαρέλη Εμμανουήλ, σημαίνει επικίνδυνος.
Πηγές : α. Γκότοβου Αθανάσιου : « Η Παραμυθιά στο στόχαστρο », ( ό.α.) σελ. 41
β. Βασίλη Κραψίτη : « Ιστορική αλήθεια για τους Μουσουλμάνους Τσάμηδες », Αθήνα 1972, σελ. 170-171)