Η ανατίναξη του Κουγκίου από το Σαμουήλ δεν είναι μυθοπλασία, αλλά γεγονός. Ποιες εκδοχές υπάρχουν...

Η ανατίναξη του Κουγκίου δεν είναι μυθοπλασία, αλλά ιστορικό γεγονός. Και έγινε από τον καλόγηρο Σαμουήλ, ο οποίος αυτοθυσιάστηκε και που την καταγωγή του διεκδικούν πολλά χωριά, χωρίς οι ιστορικοί να έχουν καταλήξει ακόμη σε συγκεκριμένο τόπο. Η περιγραφή του Περραιβού για τα γεγονότα στο Κούγκι και την αυτοπυρπόληση του Σαμουήλ, όπως και συνολικά για τους Σουλιώτες, είναι πηγή και σημείο αναφοράς για ό,τι γράφτηκε μεταγενέστερα και ό,τι θα γραφεί στο μέλλον. Υπάρχουν, όμως και άλλες εκδοχές. Σύμφωνα με μία από αυτές,  "ο καλόγερος δεν έβαλε μόνος του φωτιά στο μπαρούτι, αλλά δράστης ήταν ο Φώτος Τζαβέλας σε τυχαίο συμβάν. Άρα δεν έμεινε εκεί συνειδητά για να γίνει ολοκαύτωμα".   Μάλλον πρόκειται για μια προσπάθεια να προβληθεί μια «αναθεωρητική» ή «εκμοντερνισμένη» απαξιωτική αντίληψη για... τα ιερά και όσια, αλλά και για το συνολικό αγώνα των Σουλιωτών. Ο Σαμουήλ επέλεξε συνειδητά «να ποθάνει μετά των αλλοφύλων...» και έγινε σύμβολο αντίστασης, όπως και άλλοι ρασοφόροι στη μακραίωνη ιστορία του ελληνικού έθνους.  Πάντως ο Σπ. Αραβαντινός στην ιστορία για τον Αλή πασά δεν αποδέχεται την αυτοπυρπόληση. Απορρίπτει, όμως, και την εκδοχή της «Αληπασιάδας», που έγραψε ο Χατζή Σεχρέτη. Σύμφωνα με αυτήν, δράστης ήταν ο Φώτος Τζαβέλας, σε συνεννόηση με τον Αλή. Το σκεπτικό του είναι πως αν ο Τζαβέλας είχε προσυμφωνήσει με τον Αλή ν ανατινάξει τον Σαμουήλ, δεν θα έστελνε ο τελευταίος στο Κούγκι, ως εγγυητή για την τήρηση της συμφωνίας με τον καλόγερο, τον γιο του στενού φίλου του παπα-Οικονόμου. Σύμφωνα με «ενθύμηση» σε τοιχογραφία εκκλησίας του χωριού Σέλλιανη, απ όπου καταγόταν ο Ζήσος, γιος του παπα-Οικονόμου, ο Αλή είχε στείλει τον Ζήσο μαζί με τον Πασόμπεη στο Κούγκι για να πείσουν τον καλόγερο να παραδοθεί. Ενώ συζητούσαν, όμως, προσπαθώντας να τον πείσουν, ο Φώτος Τζαβέλας πυροδότησε το μπαρούτι κι ακολούθησε η έκρηξη. Το αποτέλεσμα ήταν να καούν ο Σαμουήλ, ο Ζήσος κι ένας συνοδός του. Καμία εκδοχή δεν μπορεί να μειώσει το αυτοθυσιαστικό εθνεγερτικό μήνυμα του καλόγερου Σαμουήλ. Η προεπαναστατική και επαναστατική ιστορία του Σουλίου είναι  έμβλημα και πραγματικότητα. Όπως και ο Σαμουήλ, που αποδείχτηκε κληρονόμους και συνεχιστές των προγονικών αρετών.