(Σ.Σ.: Η εκπαιδευτικός στη Θεσπρωτία Βασιλική Παππά, αναδεικνύει είτε στις συνεντεύξεις της, όπως σε αυτή με τη Θεσπρωτή ψυχολόγο Αγγελική Τζοβάρα, σημαντικά θέματα της κοινωνικής καθημερινότητας. Βασικό ζήτημα στις αναζητήσεις της είναι η εσωτερική πτυχή των ανθρώπων, το μέσα τους, και από την άποψη αυτή αναφέρεται άμεσα ή έμμεσα στα προβλήματα της ψυχής, των οποίων ψάχνει την ουσιαστική και όχι την επιφανειακή ερμηνεία. Συμμερίζεται την αγωνία, που είναι διάχυτη σ' αμέτρητες υπάρξεις, για το σκοπό της ζωής. Μέσα στον πολύφωτο και πολυθόρυβο κόσμο, που πορεύεται δίχως πεποίθηση και δίχως αποκούμπι, η κ. Παππά δείχνει ότι η "λύτρωση" δεν είναι ο πρόχειρος και επιπόλαιος αισθησιασμός, αλλά το σεργιάνιασμα στα μονοπάτια της καρδιάς. Αλλά και η κ. Τζοβάρα έχει στέρεη γνώση του μηχανισμού των σχέσεων. Γνωρίζει τον τρόπο, που λειτουργούν τα εναλλασσόμενα κοινωνικά περιβάλλοντα και έχει εστιάσεις στις πυκνές και συνθέσεις τους. Βλέπει τη ζωή, όπως είναι, αλλά χωρίς εκείνη την αθεράπευτη μηδενιστική πικρία, που αποσυνθέτει τόσα άτομα. Τελικά πιστεύει πως κάτι καλό μπορεί να βγει από τον άνθρωπο και πως κάτι ωραίο μπορεί να γίνει).
***
Η Αγγελική Τζοβάρα σπούδασε Ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Επίσης, στο ίδιο πανεπιστήμιο πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές πάνω στο γνωστικό αντικείμενο της Εγκληματολογίας. Επιπλέον, έχει εκπαιδευτεί στη γνωσιακή/συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία, στην ψυχοθεραπεία σχημάτων και στην ψυχοθεραπεία ζεύγους. Εργάζεται ως ψυχοθεραπεύτρια, ενώ παράλληλα διδάσκει σε δημόσια ΙΕΚ και σχολές γονέων.
Η συζήτηση που ακολουθεί εστιάζεται στο θέμα της απιστίας και πως μια σχέση μπορεί να επιβιώσει και να συνεχιστεί μετά από το αρχικό σοκ..
Β.Π.: Κυρία Τζοβάρα, το να μάθει κανείς ότι ο σύντροφός του τον έχει απατήσει, αποτελεί μεγάλη απογοήτευση. Λέγεται ότι το συναίσθημα είναι τόσο βαθύ, που μοιάζει με εκείνο που έχουμε όταν πληροφορούμαστε για το θάνατο κάποιου. Με βάση τα στατιστικά δεδομένα τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων που απιστούν στον σύντροφό τους. Κατά τη γνώμη σας που οφείλεται αυτό;
Α.Τ.: Κάποια αρκετά συντηρητικά στατιστικά στοιχεία αναφέρουν ότι το 65% τουλάχιστον των ανδρών και περίπου το 50% των γυναικών ομολόγησαν ότι έχουν εμπλακεί σε πράξεις απιστίας σε κάποια σχέση τους τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Το παράδοξο είναι ότι οι ίδιοι άνθρωποι όταν ρωτήθηκαν για την άποψή τους περί απιστίας, δήλωσαν ότι είναι λάθος, ανήθικο και καταστροφικό για το άτομο και τη σχέση. Τότε γιατί το κάνουν; Η σεξουαλική δραστηριότητα εκτός γάμου-σχέσης, σχετίζεται με ένα περίπλοκο μοτίβο συμπεριφορών που περιλαμβάνουν βιολογικές επιρροές, ψυχολογικούς παράγοντες, κοινωνικά πλαίσια και την επίδραση της εξελικτικής ιστορίας που δημιούργησε τις σεξουαλικές μας συμπεριφορές. Σε κάθε άτομο οι λόγοι και οι παράγοντες ποικίλουν. Οι ψυχολογικοί παράγοντες έχουν να κάνουν με το πώς κάποιος αισθάνεται για τον εαυτό του και τη σχέση. Υπάρχουν άνθρωποι που απιστούν γιατί θέλουν έτσι να τελειώσουν ένα γάμο ή μια σχέση. Για άλλους, η απιστία είναι διαφυγή, αίσθηση ελευθερίας ή απλά κάτι μόνο για τον εαυτό τους χωρίς να σκέφτονται σύντροφο, παιδιά, δουλειά. Σε βιολογικό επίπεδο, όταν αρχίσει μια σεξουαλική σχέση, ο εγκέφαλός μας πλημμυρίζει από νευροχημικές ουσίες (οξυτοκίνη, ντοπαμίνη) που εντείνουν συναισθήματα όπως ο ενθουσιασμός, η μανία, ο παρορμητισμός και το μόνο που κάνουμε είναι να σκεφτόμαστε μόνο το νέο εραστή μας, ενώ το σεξ μαζί του είναι μια δυνατή εμπειρία. Οι άνθρωποι με λιγότερη ευσυνειδησία είναι πιθανότερο να απιστήσουν όπως και εκείνοι με ανασφαλή δεσμό. Το να αισθάνεται κανείς ανασφαλής σε μία σχέση, φέρνει δυστυχία και αισθήματα ανικανοποίητου και οδηγεί στην αναζήτηση επιβεβαίωσης αλλού. Επιπλέον, οι άνθρωποι που αποφεύγουν την εγγύτητα πιθανόν να απιστήσουν για λόγους ενίσχυσης της αυτοεκτίμησής τους.
Β.Π.: Με βάση την εμπειρία σας ως ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας είναι αλήθεια ότι αν ένα ζευγάρι διαχειριστεί τα διάφορα στάδια (σοκ, ξέσπασμα, συζήτηση) με υπομονή και κουράγιο, μπορεί τελικά να ανανεώσει τη σχέση του και αυτό που αισθάνεται ο ένας για τον άλλον;
Α.Τ.: Η απιστία δεν αποτελεί την χειρότερη παρέκκλιση που λαμβάνει χώρα μόνο σε δυστυχισμένους γάμους. Είναι ένας μύθος ότι η πραγματική αιτία πίσω από μία απιστία είναι ένας σύντροφος με ελαττώματα ή ένας κακός γάμος. Ένας γάμος συναισθηματικά και σεξουαλικά απόμακρος, θα ευνοήσει την πιθανότητα εμφάνισης μιας απιστίας. Ωστόσο, είναι επίσης αληθές ότι η απιστία συμβαίνει και σε εξαιρετικούς γάμους. Αφότου κάποιος μάθει για την απιστία του συντρόφου του, βιώνει μία πληθώρα συναισθημάτων όπως ο ανείπωτος πόνος, ο θυμός, ο φόβος απώλειας του συντρόφου του, η ζήλεια, η σύγχυση, το σοκ και το μούδιασμα ενώ αισθάνονται χαμένοι, εξαπατημένοι και μόνοι. Ο άπιστος σύντροφος βιώνει παρόμοια συναισθήματα μαζί με άγχος ότι θα χάσει τον σύντροφό του, ντροπή, ενοχή για την επιλογή του, πικρία και απογοήτευση. Στους θεραπευόμενούς μου λέω συνήθως ότι για τους επόμενους μήνες, τα συναισθήματά τους θα ποικίλουν σε ένταση και συχνότητα και πρέπει να έχουν υπομονή από τη στιγμή που επιλέξουν να μείνουν στη σχέση. Όταν αποκαλύπτεται η απιστία, πολλοί άπιστοι σύντροφοι επαναξιολογούν την επιλογή τους και συχνά αποφασίζουν να μείνουν και να προσπαθήσουν να σώσουν τη σχέση τους. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, το 67% των ατόμων των οποίων ο σύντροφος απίστησε, παρέμειναν στο γάμο και έζησαν μαζί καταρρίπτοντας πλήρως την πεπαλαιωμένη πεποίθηση ότι η απιστία σημαίνει απαραίτητα τη λήξη της σχέσης.
Β.Π.: Τι θα συμβουλεύατε σε ένα ζευγάρι που δοκιμάστηκε στη σχέση του από μια ανάλογη εμπειρία, μετά το αρχικό σοκ που υπέστη;
Α.Τ.: Η πρώτη φάση είναι η κρίση, η πραγματικότητα καταρρέει όχι μόνο επειδή δεν μπορεί να εμπιστευτεί κανείς τον σύντροφό του αλλά δεν μπορεί να εμπιστευτεί την ίδια του την αντίληψη. Ο σύντροφος αισθάνεται προδομένος, απορριφθείς, πληγωμένος. Στη φάση του σοκ, ο πρωταγωνιστής είναι το πρόσωπο που έχει πληγωθεί και η προσοχή του ζεύγους είναι περισσότερο στραμμένη εκεί για λίγο ενώ ο άλλος σύντροφος χρειάζεται να επικυρώσει με τη στάση του ό,τι έχει συμβεί και να δείξει μεταμέλεια. Όλοι χρειάζονται χρόνο για να συνειδητοποιούσουν τι έχει συμβεί. Στην πορεία τα πράγματα ηρεμούν και το ζευγάρι ξεκινά να προσπαθεί να εξηγήσει τι έγινε, τι αντίκτυπο είχε στον καθένα, τι σήμαινε για τον καθένα. Το πλέον σημαντικό κομμάτι αυτής της διαδικασίας είναι αναμφίβολα όχι τόσο οι επιδράσεις όσο η σημασία και το κίνητρο πάνω στη σχέση. Η σχέση ξεκινάει από την αρχή και θεωρείται επιβεβλημένη η θεραπεία ζεύγους για να βοηθήσει τους συντρόφους να διαχειριστούν τα ζητήματα που ανέκυψαν αλλά και εκείνα που υπέβοσκαν και υπονόμευαν τη σχέση τους.
Β.Π.: Πιστεύετε ότι μετά από μια απιστία, η σχέση θα μπορούσε να επιβιώσει και να συνεχιστεί;
Α.Τ.: Κάθε απιστία επαναπροσδιορίζει μια σχέση και κάθε σχέση καθορίζει ποιο θα είναι το κληροδότημα της απιστίας. Ποιοι θέλουμε να είμαστε ή να γίνουμε; Για ποιο πράγμα δεν έχουμε μιλήσει; Ποιες ανάγκες δεν έχουν καλυφθεί και για ποιο λόγο; Τι άλλα μυστικά κρύβουμε; Τι θα κάνουμε με το σεξουαλικό μας αδιέξοδο; Τι θα κάνουμε για την απουσία σύνδεσης; Τι είδους σύνδεση θέλουμε; Όλες αυτές οι απαντήσεις θα καθορίσουν τη σχέση. Αναλογιστείτε επομένως πόσα ζητήματα αναδύονται μετά από μια απιστία που μέχρι τότε υπονόμευαν τη σχέση. Το θετικότερο συμπέρασμα είναι ότι οι άνθρωποι μαρτυρούν ότι κατέληξαν στην πιο ειλικρινή σχέση που είχαν ποτέ! Μετατρέπουν την κρίση που επιφέρει η απιστία για να βελτιώσουν τα πράγματα. Ένα διαζύγιο δεν είναι πάντα η λύση για όλα.
Β.Π.: Τελικά ποιο είναι το μυστικό για έναν επιτυχημένο γάμο-σχέση;
Α.Τ.: Η αλήθεια είναι ότι το μυστικό για έναν επιτυχημένο γάμο ή σχέση δεν μπορεί να έχει μία απάντηση αφού τα μυστικά είναι τόσα όσα και οι σχέσεις που αντέχουν στο χρόνο και γίνονται καλύτερες. Με σιγουριά όμως μπορώ νααπαντήσω στο τι θα μπορούσε να καταστρέψει αργά και βασανιστικά μια σχέση και αναμφίβολα δεν είναι η απιστία. Θα συμβούλευα επομένως στα ζευγάρια τη σημασία, που έχει να διατηρούν φιλικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους μέσα από τους οποίους βιώνουν διαφορετικές εμπειρίες και βλέπουν με άλλη διάσταση τα πράγματα που μπορεί να βοηθήσει και τη δική τους σχέση. Θα πρέπει να υπάρχουν έμπιστοι άνθρωποι και εκτός της σχέσης. Επίσης, η καθημερινή σωματική επαφή όχι απαραίτητα σεξουαλική είναι ανάγκη ζωτική σε μια σχέση με στόχο να υπενθυμίζει καθημερινά ο ένας στον άλλον ότι είναι ποθητός. Παράλληλα, το ζευγάρι χρειάζεται να έχει συχνή επικοινωνία για τη σχέση του αναλύοντας ζητήματα του τύπου «τι κάναμε καλά ως ζευγάρι σήμερα;», τι έκανα σήμερα για να συνεισφέρω στη σχέση μας;», «τι μπορώ να κάνω για σένα;», «πότε ένιωσες πιο κοντά μου σήμερα;». Τέλος, το σύνδρομο του συγκάτοικου είναι ο πιο κοινός και σιωπηλός εχθρός μιας σχέσης και όταν φτάνει κανείς σ' αυτό το σημείο αισθάνεται ότι εκείνος και ο σύντροφός του ζουν παράλληλες ζωές και συνδέονται μόνο με τα παιδιά και τους λογαριασμούς. Όταν πέσει κανείς σε αυτή την τρομερή παγίδα, θα πρέπει να τονώσει με ευρηματικό τρόπο την καθημερινότητα με ενδιαφέρουσες δραστηριότητες.