Μια άλλη Θεσπρωτία, αυτή του πολιτισμού και της ιστορίας, ανέδειξε το Α΄διεθνές αρχαιολογικό και ιστορικό συνέδριο, που έγινε, για τέσσερις ημέρες (η πρώτη ήταν εναρκτήρια και η τελευταία εκδρομική), από την Πέμπτη 8 έως και την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου, στην Ηγουμενίτσα, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας, υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Θέματα, όπως ο παλαιολιθικός άνθρωπος στα βουνά
της Θεσπρωτίας, οι νέες πληροφορίες για την παλαιολιθική κατοίκηση στη Θεσπρωτία, τα μνημεία και οι οικίες στο Σούλι, η λατρεία στο Νεκρομαντείο του Αχέροντα, οι τοιχογραφικοί διάκοσμοι εκκλησιών, οι ταφικοί περίβολοι και η συστάδα τάφων στην περιοχή του φράγματος Καλαμά, η εμπορική δραστηριότητα στα Γίτανα, φανέρωσαν μερικούς από τους θησαυρούς αυτού του τόπου. Μεταξύ των εισγητών ήταν και οι ξένοι επιστήμονες, όπως ο Αntoine Chabrol, Lorenzo Mancini, Mikko Suha, Tommi Turmo, Bjorn Forsen, Pierre Cadanes. Aπό τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, που παρουσιάστηκαν σ' αυτό το συνέδριο, αποτελεί η αναφορά στα πολυπληθή ευρήματα των αρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή του Ελευθεροχωρίου, βόρεια της Παραμυθιάς, που επιβεβαιώνουν τη διατυπωθείσα από παλαιότερα άποψη για παρουσία του προϊστορικού ανθρώπου στο θεσπρωτικό χώρο κατά τη μέση (250.000-35.000 π.Χ.) και νεώτερη ( 35.00-9.000 π.Χ.). παλαιολιθική περίοδο. Κατά τη νεολιθική περίοδο ( 9.000-28.0 π.Χ.) έχει διαπιστωθεί ανθρώπινη εγκατάσταση στις σπηλιές της Ψάκας και της Σίδερης, καθώς και σε διάφορες περιοχές της κοιλάδας του Κωκυτού: Αρχαιολογικά επιβεβαιωμένη είναι η αραιή, αλλά συνεχής παρουσία προελληνικών φύλων στο Θεσπρωτικό χώρο στην πρώιμη εποχή του Χαλκού (3 π.Χ. χιλιετία), όπως ονομάζεται η αμέσως επόμενη πολιτιστική περίοδος. Στο τέλος της πρώιμης Χαλκοκρατίας (2.000 π.Χ. περίπου), τοποθετείται η ειρηνική εγκατάσταση των πρώτων ελληνόφωνων φύλων, των Ελλήνων Θεσπρωτών, στη Θεσπρωτία και εν γένει σε ολόκληρη την Ήπειρο.
της Θεσπρωτίας, οι νέες πληροφορίες για την παλαιολιθική κατοίκηση στη Θεσπρωτία, τα μνημεία και οι οικίες στο Σούλι, η λατρεία στο Νεκρομαντείο του Αχέροντα, οι τοιχογραφικοί διάκοσμοι εκκλησιών, οι ταφικοί περίβολοι και η συστάδα τάφων στην περιοχή του φράγματος Καλαμά, η εμπορική δραστηριότητα στα Γίτανα, φανέρωσαν μερικούς από τους θησαυρούς αυτού του τόπου. Μεταξύ των εισγητών ήταν και οι ξένοι επιστήμονες, όπως ο Αntoine Chabrol, Lorenzo Mancini, Mikko Suha, Tommi Turmo, Bjorn Forsen, Pierre Cadanes. Aπό τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, που παρουσιάστηκαν σ' αυτό το συνέδριο, αποτελεί η αναφορά στα πολυπληθή ευρήματα των αρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή του Ελευθεροχωρίου, βόρεια της Παραμυθιάς, που επιβεβαιώνουν τη διατυπωθείσα από παλαιότερα άποψη για παρουσία του προϊστορικού ανθρώπου στο θεσπρωτικό χώρο κατά τη μέση (250.000-35.000 π.Χ.) και νεώτερη ( 35.00-9.000 π.Χ.). παλαιολιθική περίοδο. Κατά τη νεολιθική περίοδο ( 9.000-28.0 π.Χ.) έχει διαπιστωθεί ανθρώπινη εγκατάσταση στις σπηλιές της Ψάκας και της Σίδερης, καθώς και σε διάφορες περιοχές της κοιλάδας του Κωκυτού: Αρχαιολογικά επιβεβαιωμένη είναι η αραιή, αλλά συνεχής παρουσία προελληνικών φύλων στο Θεσπρωτικό χώρο στην πρώιμη εποχή του Χαλκού (3 π.Χ. χιλιετία), όπως ονομάζεται η αμέσως επόμενη πολιτιστική περίοδος. Στο τέλος της πρώιμης Χαλκοκρατίας (2.000 π.Χ. περίπου), τοποθετείται η ειρηνική εγκατάσταση των πρώτων ελληνόφωνων φύλων, των Ελλήνων Θεσπρωτών, στη Θεσπρωτία και εν γένει σε ολόκληρη την Ήπειρο.