Η ιστορική διαδρομή της Ηγουμενίτσας μέσα στο χρόνο: Πως από ένα μικρό ψαροχώρι έγινε πύλη προς το εξωτερικό

Η Ηγουμενίτσα είναι μια σχετικά καινούρια πόλη, που ανοικοδομήθηκε μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, αν και υπήρχε και στα παλιά χρόνια ως ψαροχώρι. 

Επί Τουρκοκρατίας ήταν το επίνειο μιας μικρής κοινότητας με το όνομα Γράβα. Το 1913 απελευθερώθηκε από τους Τούρκους και το 1938 οπότε ιδρύθηκε ο νομός Θεσπρωτίας, έγινε πρωτεύουσα του. Μερικά λίθινα εργαλεία της Μέσης Παλαιολιθικής περιόδου αποτελούν ένδειξη για την εμφάνιση του προϊστορικού ανθρώπου στην περιοχή, όπου βρίσκεται σήμερα η πόλη της Ηγουμενίτσας. 

Κατά την Ρωμαιοκρατία, δημιουργηθηκε στο Λαδοχωρι Ηγουμενιτσας, ένας οικισμός αρκετά εκτεταμένος του οποίου η ζωή εκτείνεται από τον 2ο αι. π.Χ. μέχρι και τα Βυζαντινά χρόνια. 

Στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Δικαστικό Μέγαρο της πὀλης, ανακαφές έδειξαν ότι οι Ρωμαίοι το χρησιμοποιούσαν ως λιμάνι. 

Αργότερα στο σημείο του δημοτικού σταδίου της Ηγουμενίτσας ανακαλύφθηκε η νεκρόπολη του οικισμού, που είχε κατασκευαστεί. 

Ο κόλπος της Ηγουμενίτσας έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ύστερη αρχαιότητα ως καταφύγιο πλοίων πολεμιστών και από άλλες χώρες. 

Κατά τον Μεσαίωνα στην περιοχή της Ηγουμενίτσας οι Ενετοί έχτισαν ένα ομοιόμορφο κάστρο με βυζαντινή αρχιτεκτονική στο δασύλλιο, ακριβώς πίσω από το σημερινό κτήριο της Περιφερειακής Ενότητας. 

Υπήρχε, επίσης κι ενα φρούριο στο σημερινό τελωνείο. Ύστερα από πολλές μάχες μεταξύ Βενετών και Τούρκων στην περιοχή της Ηγουμενίτσας, το 1685 το κάστρο της ανατινάχθηκε απά τον ενετο Μοραζίνι. 

Οι οικισμοί της περιοχής απά το 1693 ήταν το Γραικοχώρι, με τους πεισσότερους κατοίκους. Μετά ακολουθεί η Γράβα και το Λιμάνι η αλλιώς Γουμενίτσα με 15 κατοικους, ένα καφενεδακι κι ένα τελωνειο με το όνομα Dogana. 

Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Χαμίτ Μπέης του Γραικοχωρίου, σε συνεργασία με τον φίλο του Σουλτάνο Ρεσσάτ Πασσά, προσπαθεί να δημιουργήσει μια πόλη-λιμάνι. Έτσι διάφοροι άνθρωποι απο τα γειτονικά χωριά ήρθαν να ζήσουν εκεί.

Οι πιο πλούσιοι αγόρασαν στρέμματα γης από τον Μπέη. 

Στη συνέχεια χρίστηκε ένα μεγάλο κτήριο, που απλωνόταν από την σημερινή οδό της 8ης Δεκεμβριου έως αυτής της Κήπρου.

Το κτήριο αυτό αποτελούνταν από ισόγεια καταστήματα και ένα πανδοχειο στον πρώτο όροφο. 

Το 1916 λειτουργεί Ειρηνοδικείο, το 1928 παράρτημα Εφορίας και Ταμείου και το 1930 Συμβολιογραφείο. Παράλληλα ο πληθυσμός της ενισχύεται και με μαούνες αρχίζει η επικοινωνία με την Κέρκυρα. 

Το 1936 με την ίδρυση του νομού Θεσπρωτίας η Ηγουμενίτσα προήχθη σε δήμο και ορίζεται πρωτεύουσα του νομού. 

Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καταστρέφεται ολοσχερώς από τα Γερμανικά στρατεύματα σε συνεργασία με  "Τσάμηδες" και μετά το τέλος του ανοικοδομείται με νέο σχέδιο. 

Το 1960 με την εκβάθυνση του διαύλου δημιουργείται η πορθμειακή γραμμή Ηγουμενίτσας-Κέρκυρας και η ακτοπλοϊκή σύνδεση με την Ιταλία.