Του Τάκη Παναγιωτόπουλου (καθηγητή στη Σχολή Δημόσιας Υγείας)
Το επιχείρημα έχει κάπως έτσι: «Υπερμολυσματικά» νοσήματα, τα οποία εδώ και χρόνια βρίσκονταν σε ύφεση, επανακάμπτουν λόγω του κύματος των μεταναστών που έρχονται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Ο ελληνικός πληθυσμός απειλείται. Βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο να εκραγεί «υγειονομική βόμβα», με πρώτη και κύρια απειλή τη φυματίωση, η οποία έχει μεγάλη μεταδοτικότητα. Πράγματι, η φυματίωση είναι ένα από τα πιο μεταδοτικά νοσήματα.
Απέχουμε πολύ όμως από το να είμαστε στα πρόθυρα της έκρηξης. Τα επιδημιολογικά δεδομένα που υπάρχουν για την Ελλάδα δείχνουν ακριβώς το αντίθετο: η συχνότητα εμφάνισης της φυματίωσης στα άτομα ελληνικής καταγωγής όχι μόνο είναι χαμηλή, αλλά και η τάση της τα τελευταία 10 με 15 χρόνια είναι πτωτική ή σταθερή, παρά τη μεταναστευτική εισροή και παρά την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης αυτής της ασθένειας στους μετανάστες. Το νοσοκομείο «Σωτηρία» δέχεται ίσως τον μεγαλύτερο αριθμό ασθενών με φυματίωση στην Ελλάδα και έχει μεγάλη παράδοση στην αντιμετώπισή της. Το εξειδικευμένο εργαστήριό του για «μυκοβακτηριδιακές λοιμώξεις» (στις οποίες ανήκει η φυματίωση) ανακεφαλαίωσε πρόσφατα τα δεδομένα του: φυματίωση διαγνώστηκε σε 741 αλλοδαπούς ασθενείς την πενταετία 2000-2004 και σε 950 την πενταετία 2005-2009. Ωστόσο, για τους Ελληνες υπήρχε σαφώς πτωτική τάση: 2.057 το 2000-2004 και 1.339 το 2005-2009. Αλλη ενδιαφέρουσα μελέτη ανέλυσε τα διαχρονικά αποτελέσματα της εξέτασης Μantoux στα παιδιά περιοχής της Αττικής. (Η εξέταση αυτή ελέγχει προηγούμενη μόλυνση ή «επαφή» με το μικρόβιο της φυματίωσης - όχι νόσο- και γίνεται οργανωμένα σε πολλά σχολεία της Ελλάδας). Την περίοδο 1996-2000 ένδειξη προηγούμενης μόλυνσης βρέθηκε στο 2,3% των παιδιών ελληνικής καταγωγής, ενώ το 2001-2005 το ποσοστό αυτό είχε πέσει στο 1,2%. Πτώση του ποσοστού των θετικών Μantoux στους έλληνες μαθητές βρέθηκε και σε άλλη παρόμοια μελέτη στον Νομό Εβρου: από 3,3% το 1995-1999 σε 2,7% το 2000-2004. Ας σημειωθεί ότι και οι δύο παραπάνω μελέτες έγιναν σε μεγάλο αριθμό παιδιών, που κυμαινόταν από 1.800 ως 2.800 για κάθε πενταετία και περιοχή. Τι γίνεται λοιπόν; Δεν μπορεί να μεταδοθεί η φυματίωση από τους μετανάστες στους Ελληνες; Ασφαλώς και μπορεί- όπως μπορεί να γίνει και το αντίστροφο. Τα δεδομένα όμως δείχνουν ότι αυτό γίνεται περιορισμένα, δηλαδή με ρυθμούς που δεν είναι καθόλου δραματικοί και δεν επηρεάζουν τη συνολικά χαμηλή συχνότητα και πτωτική τάση της φυματίωσης στα άτομα ελληνικής καταγωγής στη χώρα μας. Οχι, δεν είμαστε στα πρόθυρα κάποιας «έκρηξης». Πώς είναι δυνατόν η φυματίωση να είναι σχετικά συχνή στους μετανάστες, να έχει μεγάλη μεταδοτικότητα, αλλά η μετάδοσή της στους Ελληνες να είναι περιορισμένη; Συχνά υπάρχει σοβαρή παρανόηση για το θέμα της μεταδοτικότητας. Πρέπει να γίνει κατανοητό: κατά κανόνα, η φυματίωση δεν μεταδίδεται με τη φευγαλέα και σποραδική επαφή, αλλά με τη στενή και με τη συνεχιζόμενη επαφή. Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι πρέπει να υπάρχει εφησυχασμός για τη φυματίωση, πολύ περισσότερο που η αύξηση της φτώχειας και η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους ευνοούν τη διάδοσή της, ενώ έχουν αναδυθεί μορφές ανθεκτικές και πολυανθεκτικές στα αντιφυματικά φάρμακα. Ο ακρογωνιαίος λίθος για τον περιορισμό της διασποράς της φυματίωσης είναι οι επαρκείς δομές διάγνωσης και θεραπείας, οι οποίες πρέπει να είναι κοντά σε εκείνους που τις έχουν ανάγκητομέας με μεγάλα και χρόνια προβλήματα στη χώρα μας, που απαιτούν συστηματικές παρεμβάσεις. Οι κραυγές και τα αβάσιμα αναθέματα προς αυτούς που περισσότερο πλήττονται δεν έχουν καμία θέση.